Trò chuyện với phụ huynh tại TP HCM, tiến sĩ Vũ Thu Hương, giảng viên khoa Tiểu học ĐH Sư phạm Hà Nội cho biết, trong thế giới hiện đại, nhất là ở những khu dân cư đông đúc, những hiểm nguy đến từ người xa lạ tiềm ẩn khắp nơi. Một người lạ có thể tốt nhưng cũng có thể là kẻ xấu, mang đến cho trẻ những hiểm nguy khôn lường.
 |
| Ảnh minh họa: News. |
"Trong thế giới thật - giả, tốt - xấu lẫn lộn thì cách ứng phó lịch sự, an toàn là điều quan trọng cha mẹ phải quan tâm đầu tiên", tiến sĩ Thu Hương nhấn mạnh. Theo bà, có một số điều sau đây cha mẹ cần phải nhắc nhở con khi giao tiếp với người lạ:
- Không nhận quà bánh: Để đề phòng những món quà, bánh, kẹo đó có tẩm thuốc mê, bé ngửi hoặc ăn vào sẽ bị trúng mưu kẻ xấu, cha mẹ nên dạy bé không nhận bất kỳ món đồ nào người lạ cho. Phải từ chối khéo léo rằng "Ba mẹ cháu không cho phép nhận". Sau đó hãy tìm đến chỗ có người lớn hoặc chú bảo vệ để tránh bị người kia tiếp tục dụ dỗ. Trong trường hợp người đó cứ bám theo ép bé ăn hay bắt lên xe, phải quẫy đạp và hét thật to để mọi người đến cứu.
- Nếu lạc ở trung tâm mua sắm hay khu vui chơi, sau khi đứng tại chỗ chờ một lúc lâu không thấy bố mẹ, bé hãy đến nói với các chú bảo vệ hoặc cô bán hàng nhờ thông báo lên loa. Hãy ngoan ngoãn đứng đó chờ bố mẹ đến đón.
- Tuyệt đối không đi theo người lạ, kể cả khi họ nói sẽ giúp bé tìm đường về nhà.
- Khi có ai nhận là bạn của bố mẹ đến trường đón bé: Để tránh trường hợp trẻ bị dụ dỗ vì tưởng là người quen, phụ huynh cần dạy con không được tin lời người lạ, kể cả người nhận là bạn của ba mẹ, thậm chí biết cả tên ba mẹ và con. Trong trường hợp nhận ra họ là hàng xóm hay người quen, hãy quay vào trường báo cho cô giáo và nhờ gọi điện cho ba mẹ để xác minh.
- Bị lạc: Trong bất kỳ tình huống nào, nguyên tắc đầu tiên cần nhớ là bình tĩnh, không khóc lóc hay chạy mà đứng yên tại chỗ để chờ bố mẹ sẽ quay lại đón. Nếu bị lạc ở ngoài đường, bé có thể mượn điện thoại của một người đi đường hoặc chú công an để gọi bố mẹ đến đón.
Nhiều cha mẹ bày tỏ lo ngại khi dạy con những nội dung này khiến các bé sẽ sợ hãi, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp thoải mái tự tin của bé. "Làm thế nào để dạy con mà không làm cho con thiếu tự tin khi giao tiếp với người lạ?", một phụ huynh băn khoăn.
Tiến sĩ Thu Hương gợi ý một phương thức giải quyết đơn giản: Cha mẹ hãy chỉ cho con những ví dụ về người tốt và người xấu quanh cháu (người ở cùng khu vực sống bé đã biết). Người xấu là những người đã có một số hành vi không tốt (trộm cắp, đánh nhau, lừa đảo). Con sẽ hiểu là thế giới gồm có người tốt và người xấu. Chỉ cần né tránh những người không tốt là đủ rồi.
Nếu khó tìm ví dụ, cha mẹ có thể dẫn giải những câu chuyện cổ tích, ngụ ngôn. Từ đó, bé sẽ có thể hiểu được và thực hiện theo lời dặn dò trong những trường hợp ở một mình.
Đặc biệt, để tránh nguy cơ bị xâm hại, cha mẹ cần trang bị cho trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân như:
1. Các bé cần học về những vùng cấm trên cơ thể. Cha mẹ có thể sắm cho con đồ lót vừa người và dặn rằng khu vực cơ thể bên trong đồ lót là "cấm địa". Tuyệt đối không được cho ai động vào vùng này, trừ một số trường hợp như khi con bị bệnh và cha mẹ đưa con đi bác sĩ khám.
2. Bé cần biết cách ứng xử lịch sự và có khoảng cách với từng nhóm đối tượng. Cha mẹ có thể dạy con quy tắc 3 vòng tròn:
 |
| Nguyên tắc 3 vòng tròn giúp trẻ hình dung về việc giữ khoảng cách với từng đối tượng tiếp xúc. |
Cụ thể:
- Bên trong vòng màu xanh ở giữa có bố mẹ. Đó là những người chăm sóc dạy dỗ nên được phép động vào một số bộ phận trên cơ thể con, trừ khu vực đồ lót.
- Phần giữa vòng màu xanh và vàng là khu vực của người nhà, đó là ông bà, anh, chị, em. Những người đó chỉ được cầm tay con, hạn chế đụng vào vùng khác.
- Giữa vòng vàng và đỏ là người quen (hàng xóm, bạn bố mẹ) con chỉ nên bắt tay nếu họ yêu cầu. Tuyệt đối không cho họ động vào các vùng khác của cơ thể. Bên ngoài vòng đỏ là người lạ. Tuyệt đối xua tay nếu họ đến quá gần, hãy chạy trốn nếu cần.
3. Không mở cửa cho khách khi bố mẹ vắng nhà. Hãy lịch sự trả lời khách rồi về phòng riêng.
Nếu đi trên đường có người rủ rê, tuyệt đối không đi theo. Khi họ đi theo con, hãy làm "động tác giả" là chạy đến hỏi đường chú công an. Nếu không có thì chạy lại phía các bà. Cần thiết thì giả vờ đưa bà qua đường. Kẻ gian (nếu có) sẽ nghĩ đó là người thân của con nên bỏ đi.
4. Cách thoát thân khi bị kẻ gian tóm chặt: Hãy hô lớn "cháy nhà" sẽ khiến những người xung quanh (nếu có) lao ra ngoài để xem. Kẻ gian nghe thấy sẽ giật mình sợ hãi nên giật tay ra và chạy. Có thể đạp thật mạnh vào vùng chính giữa bụng của kẻ gian. Đó là khu vực có nhiều dây thần kinh làm họ đau đến choáng váng, như vậy sẽ dễ dàng thoát hơn.
"Dạy con là một quá trình khó khăn và đầy bất ngờ. Trang bị kiến thức cho con để con tự lo lắng cho bản thân mình là phương án tối ưu để tạo sự an toàn cao nhât cho con trẻ", tiến sĩ Thu Hương đúc kết.
Nhằm hướng dẫn phụ huynh và học sinh kỹ năng ứng xử trong cuộc sống, tiến sĩ Vũ Thu Hương sẽ có buổi nói chuyện chuyên đề "Hướng dẫn thực hành Kỹ năng sống cho con ở độ tuổi tiểu học". Chương trình diễn ra vào sáng 11/10 tại số 2-4 đường 9, Khu dân cư Him Lam, Phường Tân Hưng, Quận 7, TP HCM. Đăng ký miễn phí qua điện thoại 0908 350 590.
Thi Trân
1. Dạy con kỹ năng thoát hiểm
Bé ở nhà một mình an toàn là điều mà bất kể cha mẹ nào cũng phải dạy con cho bằng được. Khi con lớn lên, cha mẹ sẽ không thể có thời gian giám sát con suốt ngày đêm. Dạy con các kỹ năng thoát hiểm và cách phòng tránh tai nạn trong nhà là việc quan trọng hàng đầu. Hỏa hoạn, ngập lụt, động đất... là những dạng tai họa mà không ai có thể nói trước. Dạy con cách ứng phó từ bây giờ để con biết cách thoát ra. Đặc biệt, cha mẹ cần khẳng định với con: "Không có gì quý hơn chính bản thân con". Vì thế, con không cần mang theo bất kể cái gì khi thoát ra. Con cũng không cần cứu ai trước khi cứu chính con. Khi nào thoát ra ngoài rồi, con cần phải kêu cứu. Nếu bé nào cũng biết điều đó thì tỷ lệ tử vong do các thảm họa gây ra sẽ giảm tới mức tối thiểu.
2. Dạy con kỹ năng sử dụng các vật dụng nguy hiểm
Trong nhà ai cũng có vô khối các vật dụng nguy hiểm như dao, kéo, kim… Khi người lớn không có mặt, đám trẻ có thể lôi mấy thứ đó ra chơi và sẽ gây hại cho chính chúng và người khác. Dạy con sử dụng đúng cách, không gây sát thương cho bản thân và người khác là việc mà cha mẹ cần quan tâm ngay từ khi con mới 4, 5 tuổi. Dạy con làm từ từ từng việc một và dưới sự quan sát của cha mẹ sẽ giảm thiểu tác hại. Sau đó, các cha mẹ có thể hoàn toàn yên tâm về kỹ năng này của con.
 |
| Ngay từ khi con 4, 5 tuổi, mẹ đã có thể hướng dẫn con sử dụng một số đồ dùng như dao kéo. Ảnh: blogspot.com |
3 . Dạy con làm việc nhà
Với suy nghĩ "Việc nhà là việc vặt, đã có người giúp việc lo", nhiều cha mẹ đã bỏ qua phần giáo dục siêu quan trọng này. Chưa tính đến việc cha mẹ bỏ qua lợi ích của những công việc nhỏ nhặt mà chỉ nói đến khả năng thích ứng trong mọi hoàn cảnh, con kém hẳn so với các bạn. Khi cha mẹ đi vắng, thay vì phải canh cánh lo quay về để chuẩn bị bữa ăn cho con, cha mẹ có thể yên lòng vì con biết làm mọi thứ rồi. Đó là lợi thế đầu tiên của kỹ năng này.
Ngoài ra, những việc nhà nho nhỏ được con đảm nhận sẽ giúp giảm áp lực công việc cho mẹ. Quét nhà, dọn nhà, lau bàn ghế … là việc bé 4, 5 tuổi làm được rồi. Để con làm vừa giúp con hiểu sự vất vả của cha mẹ, vừa giúp con hoàn thiện kỹ năng sống cơ bản, đó là lợi ích ai cũng nhìn thấy.
4. Dạy con giao tiếp và ứng phó với người lạ
Ở nhà, thỉnh thoảng cũng có khách của bố mẹ đến chơi khi bố mẹ đi vắng. Cha mẹ cần phải dạy con ứng xử sao để lịch sự vui vẻ. Cũng có thể có nhiều người xấu ẩn giấu trong cái vẻ đàng hoàng. Những vụ án xâm hại gần đây đã chỉ rõ điều đó. Cha mẹ nên dạy con cách trả lời khách lịch sự và có khoảng cách an toàn. Cách cư xử lịch sự (trang phục gọn gàng, không hớ hênh), cách ngồi, nói năng… đảm bảo để có thể yên tâm là con luôn an toàn.
Lâu lâu, cha mẹ cũng sẽ cần một ai đó chạy ra phố làm việc vặt (mua gói tăm, quả ớt….). Dạy con cách qua đường, đi chợ, xưng hô với người lớn tuổi… là những kỹ năng cần thiết giúp con tự tin, chủ động hơn trong cuộc sống.
5. Dạy con quan sát
Việc quan sát không chỉ giúp con rút ra kinh nghiệm từ sự việc của người khác mà còn giúp con có những hiểu biết sâu sắc về cuộc sống. Lá cây màu gì, chúng thay đổi màu thế nào, bầu trời màu gì, cơn đằng nào thì hay mưa gió… Đó là những trải nghiệm vô cùng thú vị mà con còn có thể mang vào các bài văn, làm phong phú cho bài. Vì thế, cha mẹ đừng quên dạy con cách quan sát.
Trong chương trình học của trường West Point - nơi uy tín đào tạo ra các CEO xuất sắc thế giới, có một bài tập kiểm tra đầu vào tương tự như sau: "Đầu tiên, họ nhốt từng tốp sinh viên vào trong phòng, sau hai giờ thì thả ra và yêu cầu sinh viên trả lời các câu hỏi như có bao nhiêu bóng đèn trong phòng, bàn ghế màu gì, lúc vào là mấy giờ, lúc ra mấy giờ, người ngồi bên trái có đeo đồng hồ không, người bên phải tên gì...". Nếu trả lời không được, sinh viên đương nhiên bị loại. Đó là bài học đầu tiên về óc quan sát, yếu tố quan trọng nhất của một nhà quản trị tài ba. Và có rất nhiều những bài học tương tự như vậy.
Được học cách quan sát ngay từ nhỏ sẽ giúp bé trưởng thành rất nhiều.
TS Vũ Thu Hương
Giảng viên khoa Tiểu học, ĐH Sư phạm Hà Nội
Những chia sẻ này của Laura Usky, một tác giả quen thuộc của những bài viết về nuôi dạy con trên trang huffingtonpost.com, đồng thời là một người mẹ của các cô con gái. Theo chị, khi con gái bắt đầu bước vào tuổi thiếu niên, mẹ nên cho bé biết 10 điều dưới đây.
 |
| Ảnh: thenextgeneration.org |
1. Bé đáng yêu như thế nào
Dù có những điều bạn không đồng ý với bé, có đôi lúc bạn có thể hò hét và quát tháo con, bé nên được biết rằng bé rất quan trọng đối với bạn, luôn là trung tâm vũ trụ của mẹ.
2. Nấu ăn
Ít ra, đến tuổi này bé cũng có thể làm những món ăn đơn giản như tráng trứng, luộc trứng, luộc rau, nấu cơm bằng nồi cơm điện, nướng bánh mì... Các con gái của tôi rất thích nấu ăn và tôi đã cho chúng sớm thực hành các kỹ năng sống này.
3. Những thay đổi của cơ thể và những gì sẽ đến với bé
Bé cần phải biết rằng cùng với những thay đổi về nội tiết tố, bé cũng có những thay đổi về cảm xúc. Các bà mẹ nên tìm mua những cuốn sách nói về việc thay đổi thể chất và cảm xúc của trẻ cho con đọc, ví dụ cuốn "Cẩm nang con gái". Một cuốn sách hay có thể giúp bạn rất nhiều trong việc giải thích những gì sẽ xảy ra với cơ thể bé trong một vài năm tới.
4. Sự nguy hiểm của ma túy
Thật không may, dù bạn sống ở đâu thì ma túy vẫn đe dọa con của bạn. Thậm chí một số trẻ dính vào ma túy rất sớm, khi chỉ mới 10 tuổi. Hãy cho con biết, nếu dính vào ma túy là không con đường thoát, vì thế con không bao giờ được phép thử ma túy dù chỉ một lần. Cho trẻ thấy những tấn bi kịch trong việc sử dụng ma túy, ma túy ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống như thế nào, dùng ma túy là nguy hiểm và bất hợp pháp như thế nào.
Tôi nói rõ với con gái của mình rằng, nếu các bạn thuyết phục con dùng thử, con phải đủ mạnh mẽ và bản lĩnh để từ chối, kể cả điều đó có thể khiến bạn không chơi với con. Tôi cũng nói với con rằng, khi con lớn hơn một chút, nếu đi ra ngoài, gặp một tình huống mà con cảm thấy không an toàn hoặc không thoải mái, hãy gọi điện cho bố mẹ đến đón con về ngay lập tức.
5. Tình dục và vấn đề sinh sản
Đây là một cuộc nói chuyện rất khó khăn, nhưng phụ huynh cần phải nói nếu bạn không muốn chúng nhận được những thông tin đó ở sân trường. Bọn trẻ không cần biết tất cả mọi chi tiết, nhưng một cuộc nói chuyện nhỏ có thể giúp trẻ hiểu biết hơn về những chức năng của các bộ phận trên cơ thể, đồng thời ngăn chặn được những cuộc nói chuyện thô lỗ về những chủ đề mà trẻ có thể nghe thấy từ những đứa trẻ khác.
6. Trẻ cần được biết có những người không may mắn
Trẻ cần biết trên thế giới có rất nhiều người khác nhau, ngay trong một cộng đồng người, cũng có những người không may mắn. Trẻ nên biết tự nguyện giúp đỡ những người khó khăn, sự giúp đỡ của trẻ có thể là động lực khiến người đó phát triển. Cha mẹ có thể đưa trẻ đến nơi chăm sóc những con chó mèo bị bỏ rơi, những trung tâm chăm sóc người khuyết tật hay trẻ mồ côi, hãy để trẻ làm một tình nguyện viên. Chúng sẽ cảm thấy mình có ích cho cộng đồng. Thói quen giúp đỡ cộng đồng nên thường xuyên được thực hành.
7. Tiền không mọc sẵn trên cây
Tôi phải thừa nhận rằng mình là một tín đồ mua sắm, nhưng tôi luôn cố gắng hết sức để làm cho con gái hiểu rằng, không có gì là miễn phí. Tôi đã làm việc từ khi 15 tuổi và nhờ thế, có tiền để mua sắm và đi du lịch. Con gái tôi biết rằng, không làm việc sẽ không có tiền và không có các trò vui chơi. Khi bé nhận được tiền trong các dịp sinh nhật hay lễ tết, cha của bé thường dạy con chia tiền làm ba phần: Một để tiêu ngay, một để phòng cho những trường hợp khẩn cấp và một để dành cho những mục tiêu lâu dài như học đại học. Con gái tôi giữ ba khoản tiền đó ở ba ngân hàng riêng biệt để không dùng lẫn lộn các quỹ. Đây là một thói quen tốt để quản lý tài chính và sẽ có ích trong suốt cuộc đời sau này của trẻ.
8. Sự quan trọng của dáng vẻ bề ngoài
Trẻ nên biết rằng việc làm đẹp, giữ gìn sắc vóc cũng như trang phục phù hợp cho từng sự kiện khác nhau là cần thiết trong suốt cuộc đời mình.
9. Không phải tất cả mọi người đều tốt
Khi con gái tôi lên lớp năm cũng là lúc "bộ phim truyền hình dài tập" về những cô gái xấu xí bắt đầu. Thực ra, bọn trẻ đã để ý và "soi" nhau từ hồi lớp 4 và tôi dự đoán, trong hai năm tiếp theo, bọn chúng sẽ tinh ranh như mèo. Tôi đã phải nói với con về những cô gái vô duyên và làm sao để thoát ra khỏi tình trạng đó. Dù thế nào, con cũng phải chân thành với những người bạn thân và không được tham gia vào các nhóm nói xấu những bạn gái khác bởi vì cuối cùng, chúng sẽ nói về con. Tôi đã cố gắng dạy con đủ tự tin để giữ mình nhưng cần tỉnh táo với những người chuyên đạt điều và đừng sợ khi phải nói về những vấn đề có vẻ nguy hiểm như bị bắt nạt hoặc bị đe dọa.
10. Cuộc sống là không dễ dàng
Rồi sẽ có lúc con phải đối mặt với những thách thức, những thách thức tưởng như rất khó khăn và không thể thực hiện. Con sẽ phải cần đến gia đình, đến niềm tin và sự kiên trì để vượt qua một số điều mà cuộc sống ném vào con. Điều quan trọng là con biết rằng cuộc sống luôn tiếp diễn, lúc thăng lúc trầm và cần phải chuẩn bị để ứng phó với tất cả các tình huống đó.
Kim Kim (Theo Huffingtonpost.com)
Cuối tháng 8 vừa qua, Minh (học lớp 7, quận 8, TP HCM) và 6 bạn khác đang chơi trong khu chung cư gần nhà thì hai thanh niên đi xe máy đến rủ đi phỏng vấn nhận quà. Trước khi đi, Minh gọi điện cho mẹ xin phép đi chơi nhưng chưa được đồng ý. Thanh niên đi cùng gọi lại cho mẹ em, xin phép đưa em đi 30 phút. Chưa biết chuyện gì xảy ra và người thanh niên kia là ai nên mẹ Minh lớn tiếng: "Không được. Anh cho tôi địa chỉ để tôi đến chở cháu về, nếu không tôi sẽ báo công an". Ngay sau đó, thanh niên kia cúp máy, mẹ Minh liên tục gọi lại số điện thoại lúc nãy nhưng không liên lạc được.
Sau gần 7 tiếng mất tích, bị hai thanh niên kia dẫn đi lòng vòng nhiều phố và đến một văn phòng, 10 giờ tối hôm đó, Minh và các bạn đã được đưa về chợ Ba Đình (phường 10, quận 8) để tự đi về nhà.
 |
| Cha mẹ cần dạy trẻ đi ra ngoài, phải biết thông báo với người ở nhà về các thông tin: mấy giờ về, đi với ai, thực hiện việc gì…- Ảnh: B.T. |
Cũng vì thiếu cảnh giác mà cách đây 20 năm, cô bé Quỳnh Nga 12 tuổi đã bị mất tích tại Nga khi đi nghỉ mát cùng một gia đình người bạn của bố mẹ. Trên xe buýt ra bãi tắm, em ngồi cùng một phụ nữ dẫn theo một đứa trẻ. Đến bãi biển, chỉ Quỳnh Nga ở lại cùng người phụ nữ này. Khi người lớn tắm biển trở lên thì không thấy em đâu. Đến giờ, đã 20 năm trôi qua mà cha mẹ vẫn chưa tìm thấy Quỳnh Nga.
Trước đó, cô bé Thào Thị Pa Na (huyện Bát Xát, Lào Cai) khi mới 14 tuổi đã bị lừa đưa sang Trung Quốc. Khi ấy, mẹ và hai em của Pa Na bị mất tích, nhớ mẹ và em nên khi được người phụ nữ trung niên rủ dẫn đi gặp mẹ, em đã đồng ý đi theo mà không báo gì với cha. Đến Trung Quốc, chỉ được gặp em và không thấy mẹ, Pa Na đã tìm cách bỏ trốn. Nhờ gặp được người tốt mà 2 năm sau, đến tháng 8 vừa rồi, em đã được trở về nhà đoàn tụ cùng bố.
Mới đây, trên facebook, chị Nguyễn Cẩm Vân cũng chia sẻ một câu chuyện cho thấy mưu mô của những kẻ xấu có ý định lợi dụng trẻ em. Khi chị đang ở chỗ làm việc, điện thoại bỗng reng: "Chị Vân phải không ạ?". Chị chưa kịp trả lời thì đầu bên kia cắt máy. 2 phút sau, điện thoại lại reo, một số điện thoại khác gọi đến cũng lại hỏi: "Chị Vân phải không ạ?". Rồi lại nhanh chóng cúp máy. Đang mải công việc, chị thấy bực mình vì bị làm phiền. Nhưng chỉ vài phút sau, cậu con trai ở nhà gọi cho chị và hỏi: "Mẹ có gọi ai tới nhà phun thuốc diệt muỗi không?".
Hóa ra, có hai phụ nữ đến nhà chị bảo con chị mở cửa ra cho họ vào phun thuốc trừ muỗi. Sau khi bị cháu từ chối, họ móc điện thoại ra gọi ngay cho chị, chính xác số di động của chị và câu đầu tiên hỏi chính xác tên của chị. Nhưng sau đó, họ cúp máy và tự huyên thuyên trước mặt con chị như thể đang nói chuyện với chị. Khi bé vẫn ngần ngừ thì chúng lại bồi tiếp cú thứ hai rất nhanh chóng...
Sau khi giả vờ nói chuyện xong, chúng cho con chị nhìn thấy thực sự là cuộc gọi đi là tới số của chị để củng cố thêm niềm tin cho bé. Rất may, bé đã gọi điện thoại cho mẹ để kiểm chứng thông tin. Biết không thể gạt được bé, bọn xấu bỏ đi.
Chuyên gia các vấn đề về trẻ em Nguyễn Xuân Chính (tổng đài tư vấn 1088 Bưu điện TP HCM) nhận xét, nếu với những trẻ em ở lứa tuổi mầm non, tiểu học, vốn vẫn đang được gia đình bao bọc kỹ, kẻ bắt cóc trẻ thường hiểu biết rõ sinh hoạt của trẻ, thì với trẻ tuổi teen, kẻ bắt cóc không cần biết gia đình đứa trẻ như thế nào, vì thực ra ở lứa tuổi này, trẻ đã biết khá nhiều về gia đình, anh em họ hàng, địa chỉ nhà, số điện thoại của người thân, đường về nhà… Vì thế, kẻ bắt cóc trẻ em có thể dùng bạo lực luôn, hoặc có khi đưa ra một gợi ý nào đó, đánh trúng tâm lý của trẻ như rủ đi chơi, cho quà để bắt cóc trong "hòa bình".
Theo ông Chính, cha mẹ nên dạy trẻ nếu trường hợp bị bắt cóc thì nhớ gọi điện liên lạc cho gia đình, người thân, đi đường nhớ gọi to những người mặc sắc phục như công an, dân phòng, thanh niên xung phong, kêu to hô hoán lên để mọi người đi đường cứu.
Tuy nhiên, phòng hơn chống, cha mẹ phải dạy con biết đề cao cảnh giác: không đi một mình ở chỗ vắng, không đi về khuya, không nhận quà của người lạ. Nếu gặp người lạ, con phải nhớ: "Con không được nghe theo người lạ", nếu có gì bất thường thì cha mẹ đã báo cho con, hoặc ít ra con cũng phải gọi lại cho cha mẹ xem người lạ kia nói có đúng không. Nếu trẻ đã được phép đi học một mình thì cha mẹ hãy dặn con: "Con đã tự lập được nên không có lý do gì mà con phải đi theo người lạ, không có lý do gì phải nhờ người lạ dẫn đi đâu hay chở về nhà".
Theo ông, nếu trẻ em nhà giàu có thể bị bắt cóc để tống tiền cha mẹ thì trẻ em nhà nghèo có thể bị bắt cóc để biến thành những món hàng. Và trẻ em ở nông thôn thường dễ bị bắt cóc hơn ở thành phố vì người dân quê thường thật thà, dễ bị lừa gạt, và quan trọng nhất là chính gia đình cũng không quan tâm hay đề cao cảnh giác. Nhiều khi nguyên cớ khiến trẻ bị bắt cóc rất đơn giản như được rủ ngồi thử xe máy rồi bị chở ra thành phố.
Chuyên gia tâm lý cũng bổ sung, trẻ dậy thì thường có tâm lý muốn chứng tỏ mình là người lớn, muốn tách rời cha mẹ, vì thế cha mẹ càng phải nhắc nhở con có tinh thần cảnh giác. Cha mẹ có thể sưu tầm những bài báo, những câu chuyện người thực việc thực về những trường hợp trẻ bị bắt cóc để cho con ghi nhớ và rút kinh nghiệm.
Ở tuổi dậy thì, mong muốn chứng tỏ bản thân của trẻ rất quyết liệt. Cha mẹ có thể chiều theo trẻ ở một phần nào đó, như ăn mặc theo xu thế chung của các bạn, nhưng nếu trẻ quá đà thì cha mẹ phải cương quyết nói không. Nếu trẻ chơi bời, làm điều gì đó nguy hiểm thì cha mẹ cha mẹ cần ngăn chặn ngay. Chuyên gia cũng khuyên các bậc phụ huynh khi nói chuyện với con tuổi teen cần nhẹ nhàng và thấu hiểu, làm sao để con cái có thể coi bố mẹ như những người bạn lớn tuổi, từ đó con dễ nghe lời bố mẹ nói hơn.
Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (Giám đốc Trung tâm đào tạo Kỹ năng sống & Chăm sóc tinh thần Ý Tưởng Việt) cũng cho rằng, thường vào cấp hai, trẻ bắt đầu được trao nhiều tự do hơn trong giao tiếp xã hội. Càng lớn thì nhu cầu này càng mạnh mẽ, cha mẹ muốn cấm cản hoặc kiểm soát cũng rất khó. Do vậy, cha mẹ cần thiết dạy và hình thành cho trẻ tính tự lập, tự chủ trong cuộc sống. Lợi ích đầu tiên là trẻ biết cách tự chăm sóc bản thân, sau nữa là biết cách bảo vệ mình trước những tình huống nguy hiểm.
Tuy nhiên, tự do phải trong khuôn phép với tất cả thành viên. Cha mẹ cần lập ra những "gia quy" như sau:
- Tất cả mọi thành viên đều có mặt ở nhà trước 10 giờ tối. Nếu sống tại nông thôn, nên mặt ở nhà sớm hơn.
- Đi ra ngoài phải thông báo với người ở nhà về các thông tin: mấy giờ về, đi với ai, thực hiện việc gì…
- Luôn gọi điện hoặc tìm mọi cách thông báo với gia đình nếu có tình huống/ sự việc phát sinh ngoài dự kiến so với thông tin đã được "duyệt" trước đó.
Bất kỳ thành viên nào làm sai đều sẽ bị kỷ luật. Nên khuyến khích trẻ tham gia vào việc lập "gia quy" cũng như thưởng/ khen ngợi khi trẻ làm đúng theo những quy định ngầm của gia đình. Lâu dần sẽ tạo ra thói quen và nếp sống cho trẻ.
Để trẻ có thể bảo vệ bản thân, người lớn cần phải thường xuyên nhắc nhở trẻ tuân thủ và thuộc lòng những điều "không" sau đây:
- Không đi một mình ở nơi tối tăm, vắng vẻ.
- Không ở trong phòng kín một mình với người lạ.
- Không nhận tiền, quà hoặc nhận sự giúp đỡ đặc biệt của người khác mà không rõ lý do.
- Không đi nhờ xe người lạ.
- Không để cho người lạ đến gần đến mức họ có thể chạm tay vào người mình.
- Không để người lạ vào nhà, nhất là khi trong nhà chỉ có một mình.
- Không nói chuyện điện thoại với người lạ là mình đang ở nhà một mình.
Vì trẻ đã có những nhận biết và tự chủ nhất định, nên cha mẹ cũng có thể gửi trẻ đi chơi cùng gia đình bạn bè hoặc người quen (mà cha mẹ không đi cùng) hay khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoại khóa. Theo chị Mỹ Hạnh, đây chính là phương pháp trải nghiệm khá tốt để trẻ có tính tự lập, tự chủ trong cuộc sống. Để đảm bảo an toàn cho con, cha mẹ nên tìm hiểu trước về hoạt động, lịch trình của toàn chuyến đi; giúp đỡ trẻ trong việc chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ cần thiết cho bản thân; chủ động liên lạc với người trưởng đoàn, cha mẹ nên giúp trẻ thiết lập mối quan hệ thân tình với các thành viên trong đoàn…
Không phải chỉ đợi đến khi con tuổi teen cha mẹ mới dạy con biết bảo vệ bản thân. Việc dạy trẻ nên bắt đầu sớm, khi trẻ có thể nhận thức được sự việc là có thể từng bước dạy trẻ những điều căn bản: vạch ra những giới hạn khi trẻ tiếp xúc với mọi người xung quanh, không ở trong vùng quá gần, khoảng cách một cánh tay với người lạ; Dạy trẻ phân biệt được vùng an toàn, vùng không an toàn trên cơ thể; những đụng chạm nào là được phép, những đụng chạm nào không được phép, kể cả với chính cha mẹ, những người thân của mình.
Kim Kim
 |
| Dự trữ một số thực phẩm ăn liền thay vì cho phép trẻ nấu ăn. Ảnh: Sheknows. |
Trong thời gian hoạt động ở Malaysia, tổ chức bảo vệ trẻ em Kidproof Đông Nam Á nhận thấy rất nhiều đứa trẻ ở nhà một mình sau giờ học. Dưới đây là những lời khuyên của Kidproof dành cho phụ huynh để con ở nhà một mình mà các bố mẹ Việt Nam nên tham khảo.
Đa số quốc gia đều chưa có luật xác định bắt đầu từ độ tuổi nào thì cha mẹ hay người giám sát được phép để bé ở nhà một mình. Quyết định để đứa trẻ ở nhà một mình nên được thực hiện dựa trên những cơ sở cá nhân: sự trưởng thành và mức độ thoải mái của trẻ. Tuy nhiên, nhìn chung không nên để trẻ dưới 8 tuổi ở nhà một mình vào bất kỳ khoảng thời gian nào.
Những em bé ở nhà một mình phải cầm chìa khóa để có thể mở cửa vào nhà. Đây là trách nhiệm lớn đối với trẻ, và cha mẹ phải chuẩn bị đầy đủ cho bé. Trước hết, bạn cần bắt đầu bằng việc cho phép đứa trẻ ở nhà một mình trong khoảng thời gian ngắn, có thể là 15-20 phút để chúng dần quen với tình trạng này. Nếu bé tỏ ra thoải mái và có thể làm tốt việc ở nhà một mình, bạn có thể dần dần tăng thời gian lên đến 1-2 giờ cho những đứa trẻ dưới 12 tuổi.
Dưới đây là những hướng dẫn an toàn dành cho cha mẹ:
1/ Dán danh sách số điện thoại khẩn cấp, bao gồm số điện thoại của các thành viên trong gia đình, những người hàng xóm và bạn bè đáng tin cậy, cả số của những nhân viên cấp cứu.
2/ Hãy chắc chắn rằng con bạn biết rõ số điện thoại và địa chỉ của bé/của gia đình. Viết những số này vào danh sách điện thoại quan trọng. Điều này là cần thiết với tất cả mọi người, đặc biệt với một đứa trẻ đang hoảng loạn trong trường hợp khẩn cấp. Nhìn thấy số này trong danh sách, bé có thể dễ dàng đọc to cho người trực điện thoại 113 khi khẩn cấp.
3/ Luôn có sẵn một bộ đồ sơ cứu trong nhà. Dạy con bạn những kỹ năng sơ cứu cơ bản đầu tiên.
4/ Hãy đảm bảo rằng máy dò khói vẫn hoạt động tốt tại mỗi tầng của ngôi nhà và dạy bé những điều cần làm trong trường hợp hỏa hoạn. Cho con thực hành với tuyến đường sơ tán khi hỏa hoạn.
5/ Để đèn pin, nến, các thiết bị chạy bằng pin ở vị trí dễ lấy trong trường hợp mất điện. Hãy chỉ cho bé chỗ để những vật này.
6/ Đảm bảo rằng con luôn biết cách liên lạc với bạn khi bạn đi vắng, bé biết số điện thoại cầm tay cũng như số điện thoại văn phòng của bạn. Hãy thường xuyên kiểm tra hộp thư tin nhắn và nhanh chóng bắt máy khi thấy cuộc gọi hay tin nhắn của con.
7/ Dự trữ một số thực phẩm ăn liền được đóng gói sẵn thay vì cho phép trẻ nấu ăn khi không có sự giám sát của người lớn trong nhà.
8/ Thường xuyên gọi và kiểm tra con mình. Hãy cho bé biết nếu bạn về muộn.
9/ Ngoài ra, bạn cũng phải dặn dò trẻ không được mở cửa cho người lạ không đáng tin vào nhà để tránh bị bắt cóc hay trộm cướp.
Kim Kim (theo Kidproof)
Thạc sĩ tâm lý học Lê Thị Thuý Hằng, Hội Khoa học tâm lý - giáo dục Việt Nam nhận định, trẻ nhà giàu thường bị bắt cóc để tống tiền cha mẹ, còn trẻ nghèo bị bắt để đem bán. Trẻ nông thôn, miền núi dễ bị bắt cóc hơn vì việc giáo dục trẻ của người dân vùng sâu còn hạn chế, ít đề cao cảnh giác. Trước khi ra tay, kẻ bắt cóc thường tìm hiểu kỹ sinh hoạt thường ngày của trẻ, đánh vào tâm lý dễ tin (bằng cách kể địa chỉ nhà, số điện thoại người thân…), sở thích (rủ đi chơi game, cho quà bánh, tiền bạc…), có trường hợp dùng bạo lực.
Mới đây Công an huyện Phú Xuyên, Hà Nội, phát hiện một vụ bắt cóc trẻ em, nghi can là Nguyễn Thị Ngọc Hương, 38 tuổi, ngụ ở Đồng Nai. Hương khai thấy bé Bảo 4 tuổi vào bệnh viện ở TP HCM thăm mẹ nên đã dụ bé mua đồ chơi, dẫn lên xe khách rồi đưa ra Hà Nội định mang sang Trung Quốc bán.
 |
| Minh họa: sgtt.vn |
Cách đây chưa lâu cũng xảy ra vụ 7 học sinh cấp 2 tại TP HCM bị bắt cóc dưới hình thức đi "phỏng vấn nhận quà". Một vụ khác, bé An học lớp 2 trong lúc chờ mẹ đón ở cổng trường bị một người đàn ông phóng xe đến bảo mẹ cháu bận công chuyện nhờ đón con. Ông ta kể tường tận tên của ba mẹ và vài thông tin về gia đình, bé An tin tưởng leo lên xe.
Trước đó, bé Đạt, học sinh lớp 3 một trường ở quận Bình Thạnh trong lúc đợi người nhà đến đón sau giờ tan học, có một người đàn ông đến cho hộp sữa, hỏi han rồi đề nghị chở về giúp. May mắn là trong những vụ việc này, cơ quan điều tra truy tìm được tung tích các bé và đưa về nhà bình an, không như một số vụ trẻ bị bắt cóc gây thương tích, thậm chí bị sát hại.
"Xã hội càng hiện đại càng tiềm ẩn nhiều mối nguy. Nếu cha mẹ do lo sợ chuyện xảy đến cho con mà tìm cách ngăn cấm khiến trẻ thiếu vốn sống để tự mình có được 'văcxin' phòng vệ trước cái ác", thạc sĩ Hằng cảnh báo. Theo bà, càng lớn thì nhu cầu được tự do trong giao tiếp xã hội của trẻ càng mạnh mẽ, cha mẹ muốn cấm cản hoặc kiểm soát cũng rất khó. Do vậy, cần dạy và hình thành cho trẻ tính tự lập, tự chủ trong cuộc sống. Không thể lúc nào cũng ở bên con nên cần hướng dẫn trẻ tự phục vụ mình, nhận biết những nguy hiểm cần tránh.
Cụ thể, cần dạy trẻ biết đề cao cảnh giác: Không đi một mình ở nơi tối tăm, vắng vẻ. Đi ra ngoài phải thông báo mấy giờ về, đi với ai, làm gì… Không về khuya. Không ở trong phòng kín một mình với người lạ. Không nhận tiền, quà hoặc sự giúp đỡ đặc biệt của người khác mà không rõ lý do. Không đi nhờ xe người lạ. Không để người lạ chạm tay vào người. Không để người lạ vào nhà, nhất là khi trong nhà chỉ có mỗi trẻ. Không cho người lạ biết trẻ đang ở nhà một mình. Không nghe theo lời của người lạ dẫn đi đâu hay chở về nhà; trường hợp nhận ra họ là hàng xóm hay người quen thì trẻ cần thông báo cho thầy cô biết rồi nhờ gọi cho cha mẹ xác minh. Nếu lỡ đi theo người lạ mà thấy khác thường thì tìm mọi cách gọi điện thoại liên lạc với gia đình, hoặc hô hoán cho mọi người cứu…
Khi nói chuyện với trẻ, cần nhẹ nhàng và làm sao để trẻ coi cha mẹ như những người bạn lớn tuổi, từ đó dễ nghe lời hơn. "Việc dạy trẻ nên bắt đầu sớm, thường xuyên. Khi trẻ có thể nhận thức được sự việc là có thể từng bước dạy trẻ những điều căn bản, như vạch ra những giới hạn khi trẻ tiếp xúc với mọi người xung quanh hay cùng con chơi những trò có tình huống lạc đường, bị người lạ rủ đi chơi, khi ở nhà một mình mà có sự cố xảy ra…", thạc sĩ Hằng gợi ý.
Theo thạc sĩ xã hội học Phạm Thị Thuý, giảng viên học viện Hành chính TP HCM, cố vấn chuyên môn hội quán các bà mẹ, cách bảo vệ con tốt nhất chính là dạy con tự vệ, giúp trẻ tập dần thói quen tự nhận thức vấn đề. Nên khéo léo thảo luận với trẻ những bài báo thông tin trẻ em bị xâm hại, bạo hành, bị bắt cóc để trẻ ghi nhớ và rút kinh nghiệm... "Tuyệt đối không để trẻ một mình với bất kỳ ai, dù đó là bạn rất thân của gia đình. Thực tế đã có nhiều vụ bắt cóc, lạm dụng tình dục trẻ em mà thủ phạm là người thân, bạn bè cha mẹ, hàng xóm…", thạc sĩ Thuý lưu ý.
Cũng theo bà, cha mẹ cần dạy trẻ tập thói quen ứng phó nhanh, chẳng hạn khi cha mẹ không có nhà, trẻ không được tự ý mở cửa cho khách vào dù là người quen biết, mà gọi điện báo người lớn. Khi bị lạc đường, gọi điện về cho gia đình hoặc đến cơ quan công an, trường học nhờ giúp đỡ. "Cha mẹ cần lưu số điện thoại, địa chỉ của gia đình vào sổ tay, sách vở và cặp sách của trẻ. Nên dạy các bé từ sáu tuổi trở lên cách sử dụng điện thoại và các kỹ năng phòng tránh xâm hại…", thạc sĩ Thúy nói.
Theo Sài Gòn tiếp thị
1. Nói chuyện với người lạ
Nhận thức được những tình huống với người lạ là điều rất quan trọng liên quan đến sự an toàn của trẻ. Cha mẹ cần phải nói chuyện với trẻ về chủ đề này để giúp con nâng cao hiểu biết và kỹ năng xử lý tình huống, chứ không phải đe dọa chúng. Không để cho người lạ ôm hôn hay chạm vào mình. Cần biết cắt đuôi nếu thấy có dấu hiệu bị theo dõi.
2. Phải làm gì trong một thảm họa tự nhiên
Trong khi một số thảm họa tự nhiên cho phép chúng ta có thời gian để chuẩn bị, thì lại có một vài trường hợp khác không may đến mà không được cảnh báo. Vì thế, hãy dạy cho trẻ biết chúng phải làm gì trong trường hợp thiên tai đe dọa môi trường sống của bạn.
3. Trẻ phải biết làm gì khi bị lạc
Dạy trẻ phải làm gì trong trường hợp chúng bị lạc có thể giúp chúng an toàn và chắc chắn trở được trở về. Hãy đứng yên tại chỗ, bình tĩnh, không khóc lóc, gọi tên bố mẹ hoặc tên của bé, nhớ số điện thoại của bố mẹ và địa chỉ gia đình, tìm kiếm sự giúp đỡ từ một người khác đáng tin cậy như cô chú công an, bảo vệ… là những gợi ý mà bạn có thể dạy trẻ.
 |
| Nếu bị lạc bố mẹ, bé nên đến gặp các chú công an nhờ giúp đỡ - Ảnh: tienphong.vn |
4. Kỹ năng cơ bản về việc xác định hướng
Chúng ta không đòi hỏi bé nhìn bản đồ giỏi hoặc có thể xác định hướng theo vị trí của mặt trời, nhưng nhận thức và định vị hướng cơ bản có thể giúp chúng an toàn trong nhiều trường hợp. Hãy giúp con của bạn phát triển kỹ năng này bằng cách cho phép chúng dẫn đường khi ra khỏi trung tâm mua sắm để quay trở lại bãi đỗ xe hoặc xung quanh khu phố khi đi dạo cùng bạn.
5. Hiểu biết về khu phố của mình
Con bạn cần phải làm quen với hàng xóm của chúng cũng như các khu phố lân cận trong các trường hợp khẩn cấp.
6. Địa chỉ và số điện thoại của nhà mình
Bạn có thể nghĩ rằng con bạn biết địa chỉ của gia đình và số điện thoại của bố mẹ vì đã có những lần chúng ghi nhớ và học thuộc lòng, nhưng nếu bé không thường xuyên đọc và viết số điện thoại và địa chỉ thì bé sẽ rất dễ quên lại. Vì thế bạn nên thường xuyên hỏi lại trẻ để kiểm tra. Điều quan trọng là trẻ cần phải biết địa chỉ nhà và số điện thoại trong trường hợp chúng bị tách ra khỏi bạn.
7. Những bước sơ cứu cơ bản
Nói với trẻ về việc sơ cứu cơ bản cho mình, tập trung vào những việc cần làm trong trường hợp bị những vết cắt nhỏ hay xây xát và làm thế nào để biết sự khác biệt giữa các chấn thương nhẹ hoặc và những vết thương nguy hiểm. Kiến thức cơ bản của việc sơ cứu ban đầu sẽ giúp con bạn chăm sóc tốt hơn bản thân và những người khác khi bị chấn thương .
8. Phải làm gì khi xảy ra hỏa hoạn
Đây là kỹ năng cần thiết giúp trẻ có thể tự cứu mạng sống của mình khi có hỏa hoạn xảy ra.
9. Trẻ cần biết nơi sống của bạn bè và họ hàng của gia đình
Trong các trường hợp khẩn cấp, con bạn cần biết những ai và những nơi nào bé có thể đi đến để nhận được giúp đỡ.
10. Trẻ cần biết gọi tới số điện thoại nào trong trường hợp khẩn cấp
Ngoài số điện thoại của bố mẹ, trẻ cũng nên biết một vài số điện thoại khẩn cấp tại Việt Nam là:
Số 113 : Lực lượng cảnh sát phản ứng nhanh
Số 114 : Số khẩn chữa cháy hay khi cần cứu hộ cứu nạn
Số 115 : Cấp cứu y tế
Bạn nên dạy trẻ cách gọi cho số điện thoại của công an 113 trong trường hợp khẩn cấp qua điện thoại nhà của nhà hoặc điện thoại di động của bố mẹ. Đó là việc trẻ dễ dàng học được vì chắc chắn chúng biết cách chơi game trên điện thoại di động của bạn.
Đối với máy điện thoại cố định - để bàn hoặc dùng điện thoại thẻ, điện thoại di động... trong phạm vi tỉnh, thành phố khi muốn gọi Trung tâm Cảnh sát 113 thì gọi số 113. Trường hợp ngoài phạm vi tỉnh, thành phố hoặc điện thoại di động đang ở vùng giáp ranh, muốn gọi cảnh sát 113 của địa phương nào thì phải bấm thêm số mã vùng của địa phương cần gọi.
- Đối với các máy điện thoại phụ thuộc vào tổng đài của một ngành, cơ quan, khách sạn thì phải gọi theo hướng dẫn của tổng đài nơi đó.
Lan Lan (Theo babble.com)
Anh Tâm (quận 3, TPHCM) buồn rầu chia sẻ với chuyên gia tâm lý. Anh kể, thời còn học mầm non hay tiểu học, bé Tiến nhất nhất nghe lời bố mẹ. Thế nhưng từ khi Tiến vào cấp hai, hai bố con ngày càng khó nói chuyện. Anh nói một câu là con cãi một câu. Ngày trước, đi học về có chuyện gì Tiến cũng kể cho bố nghe, thế nhưng bây giờ về đến nhà là cậu chui vào phòng riêng, đóng cửa lại.
Trong khi đó, lúc gặp riêng chuyên gia, Tiến lại phàn nàn bố mẹ chẳng hiểu gì mình, cứ mang chuyện thời bố mẹ bằng tuổi cậu cách đây đã 30 năm ra dạy. "Nhưng ghét nhất là cháu cứ nói câu gì thì ba bảo làm sao mà trứng khôn hơn rận được", Tiến bức xúc.
Cũng đang có vấn đề với con gái đầu lòng hiện học lớp 9, chị Trang (Gò Vấp, TP HCM) đến gặp các chuyên gia tâm lý xem làm cách nào để mẹ con có thể nói chuyện với nhau. Nhiều lúc chị cảm thấy bất lực với việc dạy con. Nói nhẹ thì con ậm ừ, nói nặng thì con vùng vằng bỏ đi. Việc nhà chị đã làm gần hết, con chỉ việc học mà cũng không xong. Ngày nào chị cũng phải nói đến rát họng thì con gái mới chịu ngồi vào bàn học. Trong khi đó, sểnh ra là chị đã thấy con đọc truyện tranh hay vào Facebook.
Chị Trang chia sẻ thêm, hồi 14 tuổi, có lần bị mẹ mắng oan, chị từng có ý định tử tự. "Đôi lúc tôi cũng băn khoăn, liệu có bé nhà mình có lúc nào nghĩ quẩn như thế không? Vì thế tôi rất thận trọng khi quát mắng con".
 |
| Ảnh: howtoparentateen |
Theo kết quả khảo sát đời sống học sinh sinh viên do Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Văn phòng Ban chỉ đạo Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa thực hiện, mùa tuyển sinh năm nào cũng có những teen buồn bã tự tử với những nguyên nhân như "bố mẹ la mắng", "thất vọng bản thân", "không còn là đứa con được bố mẹ tự hào". Bên cạnh đó là thực tế đáng buồn Việt Nam hiện là một trong 5 nước có tỷ lệ nạo phá thai cao nhất thế giới, đặc biệt tỷ lệ phá thai vị thành niên là 2,3% (năm 2012).
Số trẻ vị thành niên mang thai trong tổng số mang thai của cả nước cũng tăng qua từng năm, năm 2009 là 2,9%, năm 2012 là 3,2%. Vấn đề mang thai vị thành niên đang trở nên nhức nhối ở Việt Nam những năm gần đây. Có những trẻ 12-13 tuổi đã mang thai. Đây chính là kết quả của sự thiếu giáo dục trong gia đình, thiếu chia sẻ và thấu hiểu giữa cha mẹ và con cái.
Chia sẻ trong buổi hội thảo "Nói sao cho con nghe - Nghe sao cho con nói" do Hội quán các bà mẹ tổ chức mới đây tại TP HCM, tiến sĩ Trần Văn Hùng cho rằng, bố mẹ phải là người thầy của con, nhưng vấn đề là bố mẹ không biết cách nói với con và cũng không biết nghe con nói. Giao tiếp giữa bố mẹ và con cái tuổi teen rất khó, bởi ở lứa tuổi teen, trẻ có nhu cầu khẳng định bản thân rất lớn. Cha mẹ thường băn khoăn tại sao mình chăm sóc chu đáo với con mà con vẫn không ngoan, sao bọn trẻ bây giờ khác thời của mình vậy. Tại sao lúc con còn bé rất dễ thương mà bây giờ tuổi teen không khác gì một "đối thủ".
Trên thực tế, cha mẹ thường không thích nghe và lại càng không thể chấp nhận những buồn phiền, tức giận, chán chường của con. Cha mẹ cũng thường không kiên nhẫn khi dạy con, không dành thời gian dạy con, nhưng lại đòi hỏi con phải làm được. Kết quả giao tiếp giữa bố mẹ con là đánh, mắng, hù dọa. Các biện pháp này con có thể sợ lúc còn nhò nhưng đến lúc lớn con sẽ hết sợ, ngược lại có thể bố mẹ phải sợ con.
Chuyên gia giáo dục cũng nêu lên những vấn đề nan giải trong cảm xúc của trẻ. Đó là trẻ cảm thấy bố mẹ không có thời gian thực sự dành cho mình, bố mẹ hay mang chuyện cũ ra dạy (thời bố mẹ bằng con thì…) từ đó khiến trẻ không muốn nói chuyện cùng. Khi quá kỳ vọng vào trẻ, bố mẹ dễ khiến trẻ cảm thấy mình sai. Bố mẹ áp đặt sẽ khiến trẻ cảm thấy cái bố mẹ muốn quan trọng hơn cái con muốn, bố mẹ làm vì bố mẹ chứ không phải vì mình. Bố mẹ hay chê trách có thể khiến trẻ mất tự tin. Nhiều trẻ cũng cảm thấy bố mẹ áp đặt cảm xúc của người lớn vào mình là không phù hợp và bố mẹ không hiểu mình nên trẻ cũng không muốn chia sẻ.
Để giải quyết mâu thuẫn trong giao tiếp với con, tiến sĩ Hùng khuyên, cha mẹ nên nói ít nghe nhiều, đồng cảm nhiều với con và cũng nên để cho con được trải nghiệm. Để động viên con hợp tác khi làm một việc gì, cha mẹ nên tránh trạng thái tâm lý xấu như tỏ ra thất vọng với con, rầy la, đe dọa, ép buộc, ra lệnh, lên lớp với con, kêu ca mệt mỏi, so sánh con với những đứa trẻ khác, hay dự đoán tiên tri một cách mỉa mai. Cha mẹ cũng nên nhớ, đừng đưa ra mệnh lệnh cho trẻ, bởi mệnh lệnh sẽ khiến những trẻ chống đối. Cha mẹ chỉ cần diễn giải vấn đề khuyến khích con tìm ra giải pháp. Thay vì giảng đạo dài dòng, cha mẹ hãy nói ngắn gọn bởi trẻ thường cho ra ngoài tai các bài giảng đạo lê thê. Một lời ngắn gọn khiến trẻ để tâm và hợp tác.
Để khuyến khích con hợp tác, cha mẹ chỉ cần miêu tả cái mình nhìn thấy hoặc nêu vấn đề (ví dụ: Khăn ướt đang ở trên giường), chia sẻ thông tin (Khăn ướt sẽ làm ướt ga giường), nói một câu ngắn gọn (Khăn ướt). Miêu tả cảm nhận, tâm tư của mình (Mẹ không thích ngủ ở giường bị ướt), chấp nhận cảm xúc của mình và chỉnh đốn cách hành xử không hay của con. Bên cạnh đó, cha mẹ cũng có thể viết một mẩu tin nhắn (Xin treo tôi lên dây phơi để tôi khô, cám ơn - Khăn ướt) thay vì nói trực tiếp với con. Đảm bảo khi đó, con bạn sẽ biết phải làm gì trong tâm trạng vui vẻ.
Kim Kim
Không ít phụ huynh giật mình lo lắng trước bi kịch của gia đình cha giết con chỉ vì trẻ cuồng thần tượng. Cô bé 13 tuổi ở Trung Quốc mê nhóm EXO của Hàn Quốc đến bỏ bê học hành, không màng ăn ngủ. Trong một lần cãi vã, nghe con nói: "Bố mẹ không tốt bằng thần tượng", người bố đã bị kích động đến giết chết con gái.
Tình trạng teen say mê thần tượng dẫn tới có những hành động thái quá, lố bịch cũng không lạ ở Việt Nam. Gần đây nhất, nói về vụ máy bay MH370 mất tích, một fan Kpop bình luận: "Chỉ có mỗi cái máy bay rơi thôi mà cũng làm rần rần, chừng nào máy bay của SNSD (tên một ban nhạc Hàn Quốc) đi tui mới quan tâm lo lắng".
Đầu năm ngoái, một số cư dân cũng chia sẻ ảnh chụp Facebook một nữ sinh chửi cha mẹ mình thậm tệ vì đã xé ảnh nhóm nhạc thần tượng Hàn Quốc của cô. Cô bé có những từ ngữ bậy bạ và hỗn xược như "Ông bà là cái *** gì mà bắt tôi học hả, ông bà chỉ sinh ra tôi thôi chứ chẳng có công lao gì cả, còn xé ảnh T-ara (nhóm nhạc nữ hàng đầu Hàn Quốc) nữa. Biết bức ảnh đó quý giá như thế nào không mà xé hả".
Đầu năm 2012, cộng đồng sốc khi một nhóm bạn trẻ quỳ xuống và hôn chiếc ghế của ngôi sao ca nhạc Hàn Quốc - Bi Rain đã ngồi trong đêm lưu diễn tại Nhà hát lớn Hà Nội.
 |
| Lời bình luận của một fan cuồng nhóm nhạc Hàn về cuộc tìm kiếm máy bay Malaysia khiến không ít cư dân phẫn nộ. |
Theo chuyên gia tâm lý Lê Khanh, Giám đốc Trung tâm tư vấn tâm lý - đào tạo kỹ năng Rồng Việt - Vũng Tàu, thì hiện tượng cuồng thần tượng hiện nay khá phổ biến ở giới trẻ Việt Nam, có nguyên do từ cả hai phía: Trẻ và bố mẹ. Thường tình trạng này hay xuất hiện ở những trẻ thiếu tự tin, dễ bị cuốn hút bởi những thứ hào nhoáng bên ngoài, cũng như người thiếu tự chủ thì dễ tin quảng cáo. Tuy nhiên, phụ huynh mới là yếu tố chính khiến con trở nên mê muội thần tượng. Bố mẹ quá nuông chiều nhưng lại ít dành thời gian tìm hiểu, quan tâm đến con, đồng thời không đủ làm thần tượng của con, không khiến con cảm thấy tin tưởng và có thể chia sẻ.
Trong khi đó, các ngôi sao âm nhạc, điện ảnh thường được đánh bóng hình ảnh, xuất hiện với vẻ đẹp hào nhoáng, cuốn hút... khiến trẻ yêu thích, rồi say mê. Khi đó, nếu bị người lớn chê trách, phê phán, trẻ cảm tính, chưa điều khiển được cảm xúc, dễ có những câu nói, hành động chống đối... Và nếu bố mẹ không biết cách ứng xử, thì khoảng cách giữa họ với con cái sẽ ngày càng xa hơn.
"Điều đáng buồn là thường chỉ khi con say mê thần tượng quá mức, tới mức lơ là học hành, ảnh hưởng tiêu cực tới cuộc sống... thì phụ huynh mới nhận ra và hốt hoảng, nhờ can thiệp. Trong khi đó, việc phòng vệ để các em khỏi rơi vào tình huống này mới là quan trọng nhất", nhà tâm lý chia sẻ.
 |
| Các fan thể hiện cảm xúc mạnh mẽ trong một buổi gặp nhóm nhạc thần tượng. Ảnh: iOne.net |
Một trường hợp ông Khanh tư vấn gần đây là điển hình cho điều này. "Trước mặt người tư vấn, cô con gái mắng mẹ sa sả. Bà mẹ ca thán 'nó chẳng coi tôi ra gì, chỉ sợ ba nó tí ti", nhà tâm lý kể lại. Đó là một nữ sinh 14 tuổi, ngoại hình không được xinh xắn nên rất tự ti. Bố mẹ em bận kiếm tiền, không có mấy thời gian cho con và bù đắp bằng cách thường xuyên cho con tiền, con thích gì mua cho nấy.
Cô bé rất yêu thích một nhóm nhạc toàn các chàng đẹp trai xứ Hàn Quốc, dành hết tiền mua đĩa, tranh ảnh... của nhóm này bày trong phòng. Có thời gian là em lên mạng, vào điện thoại nghe nhạc của thần tượng, không màng học hành. Năm ngoái, khi nhóm nhạc tới Việt Nam, cô con gái nằng nặc đòi bố mẹ phải đưa tới sân bay đón thần tượng, mặc dù nhà cách đó mấy trăm km. Thấy con nhịn ăn, giận dỗi, bố mẹ cũng chiều, thuê lái xe đưa con đi.
Sau lần ấy, cô bé còn đòi bố mẹ cho tiền sắm một dàn âm thanh về nhà, tự thu đĩa gửi đi tham dự một cuộc thi âm nhạc, nhưng bị loại ngay từ đầu. Cô gái từ đó suy sụp, suốt ngày nằm trong phòng nghe nhạc thần tượng, không đi học, không gặp ai. Tới lúc này gia đình mới đưa đến gặp chuyên gia tư vấn.
Ông Lê Khanh cho biết, việc trẻ cuồng một thần tượng nào đó là cả một quá trình chứ không phải ngày một ngày hai. Trẻ từ thích rồi tới quan tâm, sưu tầm mọi thứ liên quan tới thần tượng, và cứ thế ham mê dần. Vì vậy, bố mẹ có thể nhận ra và xử lý sớm.
"Thực tế, mỗi ngày, mỗi tuần 1-2 tiếng với nhà tâm lý khó có thể gỡ rối vấn đề. Quan trọng là bố mẹ có nhận thức được vấn đề và thay đổi bản thân, kiên nhẫn cùng con vượt qua khó khăn. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, một số trường hợp cuồng thần tượng tới mức khủng hoảng tâm lý, trầm cảm, tâm thần", nhà tâm lý cho biết.
Trong những cách phòng bệnh, quan trọng nhất là bố mẹ phải sống làm sao để con cái nể phục, thương yêu, tôn trọng, và tốt nhất là trở thành thần tượng của con, nếu không, ít nhất cũng là người để trẻ tin tưởng, có thể mở lòng chia sẻ mọi thứ về cuộc sống của mình. Như vậy, phụ huynh mới hiểu con, biết con suy nghĩ gì và tìm cách ngăn chặn ngay những hiện tượng tiêu cực từ đầu.
Thứ hai, cần cho trẻ có nhiều hoạt động để luôn có được sự cân bằng trong cuộc sống. Thực tế, nhiều trẻ hiện nay chỉ biết học, không biết việc gì khác, không được trang bị những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống, thiếu sự tự tin về bản thân, không xây dựng được hình ảnh của chính mình, dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố hấp dẫn bên ngoài, từ đó không biết phân biệt chọn lựa thần tượng cho chính mình.
Khi con đã có các biểu hiện cuồng thần tượng, bố mẹ cố gắng đừng phê phán, trách mắng, trở thành kẻ thù của trẻ. Hãy làm bạn với con, về phe của con, cùng trò chuyện, hỏi con về thần tượng của chúng, đồng thời đưa ra thêm một số "ngôi sao", nhóm nhạc khác để cùng trẻ có cơ hội so sánh, bàn luận. Điều này làm phân tán sự tập trung của trẻ vào một đối tượng nhất định, và cho trẻ thấy những mặt khác của thần tượng. Bên cạnh đó, hãy mở rộng thêm những niềm vui, sở thích của con, đánh lạc hướng để trẻ không chỉ dành hết thời gian xoay quanh thần tượng. Cho trẻ tiếp cận với những người thành công về nhân cách, học tập, bản lĩnh... chứ không phải chỉ hào nhoáng bề ngoài.
"Trẻ tuổi teen ghét nhất là bị coi thường. Vì thế những lời phê phán của bố mẹ thường không mang lại tác dụng tích cực mà chỉ khiến trẻ tôn thương và càng cố gắng muốn chống đối", nhà tâm lý phân tích.
Trong một buổi tọa đàm với sinh viên ĐH FPT với chủ đề "Lệch lạc thần tượng - nhìn thẳng nói thật", tiến sĩ tâm lý giáo dục Nguyễn Kim Quý cho rằng, nguyên nhân sâu xa khiến nhiều teen cuồng thần tượng tới mức "bệnh" là các em chưa tìm đúng con đường đi cho mình, cộng với sự tác động từ môi trường sống và giáo dục gia đình.
"Chẳng hạn, ở nông thôn, các em phải giúp đỡ gia đình nên ít có thời gian, điều kiện để nảy sinh hiện tượng lệch lạc thần tượng. Còn ở thành phố, các em có điều kiện, được giao lưu với văn hóa bên ngoài nhiều hơn, có cơ hội tìm hiểu, theo đuổi đam mê thần tượng. Hơn nữa, các bậc phụ huynh ở thành phố có tâm lý chiều chuộng con hơn, có điều kiện kinh tế hơn", nhà tâm lý phân tích.
Hơn nữa, theo bà Quý, hiện nay, sức ép học tập từ phía gia đình, nhà trường lên học sinh rất lớn. Nhiều em thấy học là vì cha mẹ ép chứ không phải cho chính mình nên không hứng thú. Trong khi đó, thế giới giải trí lại có nhiều hấp dẫn, trẻ mong muốn được như thần tượng, theo đuổi sở thích cá nhân, thoải mái vui chơi, ăn mặc đẹp... Ngoài xã hội lại ít có những hình tượng mẫu mực trong các lĩnh vực để giới trẻ ngưỡng mộ, trong khi nhiều phương tiện truyền thông tập trung tung hô những ca sĩ, diễn viên nổi tiếng nên càng khiến giới trẻ bị lệch lạc. Ở gia đình, người lớn chưa thật sự có ý thức xây dựng hình tượng của mình trong mắt con cái, khiến trẻ không phục.
Cùng quan điểm này, tiến sĩ Trương Thị Khánh Hà, chủ nhiệm khoa tâm lý học, ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội cho rằng, khi trẻ cuồng thần tượng nào đó đến mức không coi trọng bất thứ gì khác thì chứng tỏ bố mẹ, nhà trường, xã hội... đã không mang lại ý nghĩa gì cho cuộc sống của trẻ. Thường khi đó trẻ đã trải qua một giai đoạn dài không nhận được những thứ mình thực sự cần, là tình thương yêu, sự thấu hiểu, tin cậy.
"Trẻ em, nhất là ở tuổi teen, luôn phải hứng thú với thứ gì đó mạnh mẽ khi không tìm được những điều trong cuộc sống của mình như gia đình, trường học, bạn bè, các em có thể phải bám vào cái gì đó khác, như một thần tượng hào nhoáng, game...", bà Hà chia sẻ.
Theo bà, muốn tránh con rơi vào tình trạng cuồng thần tượng tới mức coi thường tất cả giá trị khác, cần phải bắt đầu phòng bệnh từ tuổi thơ, chứ không phải đợi tới lúc con bắt đầu có các biểu hiện khác thường. Đó là luôn gần gũi con, dành thời gian cho con, tìm hiểu thông tin, thu nhận kiến thức để hiểu tâm lý của con từng lứa tuổi và ứng xử, giáo dục phù hợp.
Vương Linh
Tại sao cần học cách thắt dây giày khi bạn có thể chơi video game? Trẻ em ngày nay thành thạo sử dụng chuột máy tính, mở một trang web và tìm kiếm các ứng dụng trò chơi trên điện thoại của bố mẹ. Nhưng nhiều trẻ không biết làm thế nào để buộc dây giày hay nấu một món đơn giản.
Một nghiên cứu gần đây với 2.200 bà mẹ trên thế giới cho thấy:
- 44% trẻ 2-3 tuổi biết chơi game máy tính trong khi 43% có thể đi xe đạp.
- 22% trẻ 4-5 tuổi có thể sử dụng một ứng dụng trên điện thoại thông minh, trong khi chỉ 14% trẻ biết buộc dây giày.
- 25% trẻ nhỏ biết mở một trang web trong khi chỉ 20% biết bơi.
Những con số này không có gì đáng ngạc nhiên nhưng gợi lên nỗi buồn nhỏ.
 |
| Ảnh minh họa: Themoatblog.com. |
Dưới đây là những kỹ năng trong cuộc sống bố mẹ có trách nhiệm dạy con, bằng việc làm của chính mình hằng ngày. Đó không phải là những kỹ năng học thuật như đọc, viết - thứ mà trẻ nào cũng học tại trường hay những kỹ năng liên quan đến công nghệ, bởi ngày nay dường như nhiều trẻ còn "dạy" bố mẹ về cách sử dụng điều khiển TV, cách tải các ứng dụng trên điện thoại... Hãy dạy làm sao để khi trưởng thành con bạn hoàn toàn làm chủ những kỹ năng tối thiểu dưới đây:
1. Buộc dây giày.
2. Bơi.
3. Đánh răng và dùng chỉ nha khoa hằng ngày.
4. Đi xe đạp.
5. Lộn nhào.
6. Thả diều.
7. Dọn giường.
8. Ăn uống lịch sự tại bàn ăn.
9. Nói "xin phép" và "cảm ơn".
10. Nấu một bữa ăn.
11. Bôi kem chống nắng.
12. Khâu cúc áo/quần.
13. Biết xì mũi vào khăn giấy.
14. Vệ sinh cơ thể từ trước ra sau.
15. Biết đóng đinh.
16. Chơi thể thao.
17. Viết thư cảm ơn.
18. Là quần áo.
19. Lựa chọn thức ăn tốt cho sức khỏe.
20. Tự kiểm soát bản thân.
21. Giải quyết tình huống khó.
22. Giặt đồ.
23. Trồng cây gì đó, chẳng hạn trồng hoa.
24. Tạo sổ ghi chép thu chi và cân bằng các khoản này.
25. Tự tin.
26. Luộc gà.
27. Nói trước nhóm người.
28. Dọn sạch đống bừa bãi.
29. Học cách tự làm bài.
30. Tắt đèn trước khi ra khỏi nhà.
31. Nặn mụn đúng cách.
32. Quan hệ tình dục an toàn.
33. Tiết kiệm tiền và chi tiêu khôn ngoan
34. Nhìn vào mắt người đối diện khi nói chuyện.
35. Gói một món quà.
36. Loại bỏ vết bẩn do dính chocolate.
37. Thắt cà vạt.
38. Đọc báo.
39. Quan tâm đến những người kém may mắn.
41. Xử lý tình huống bất ngờ khi lái xe.
42. Thay lốp xe.
43. Đỗ xe đúng quy định.
44. Sử dụng bình cứu hỏa.
45. Nướng một chiếc bánh.
46. Dựng một chiếc lều.
47. Chọn lựa trái cây chín.
48. Nhìn vào mặt tích cực của vấn đề.
Vương Linh (Theo Seattlepi.com)
Bị truy hỏi, chàng trai thú nhận là nhân viên của bố cô bé. Hôm ấy cô bé đã liên tục nhắn tin bảo anh đến thăm vì buồn, rồi khi anh đến lại kiếm cớ rủ anh vào nhà vệ sinh nói chuyện. Chuyện xảy ra tại một trường nội trú ở TP HCM.
 |
| Cha mẹ phải dạy trẻ biết trân trọng bản thân, tránh xảy ra hiện tượng quan hệ tình dục quá sớm. Ảnh: Flick |
Thạc sĩ xã hội học Phạm Phúc Thịnh, người đang tham gia công tác phòng chống xâm hại tình dục trẻ em, cho biết trước đây nói về những vụ lạm dụng tình dục trẻ em, mọi người chỉ thấy trẻ là người bị xâm hại, nhưng ngày nay có rất nhiều bé gái đã đổi sang vai chủ động. Theo ước tính sơ bộ của ông, chỉ tính từ năm 2013 đến nay, trong số vụ án lạm dụng tình dục trẻ em bị xét xử có ít nhất 10 trường hợp trẻ gái 12 tuổi tự nguyện có hành vi quan hệ tình dục. Các bé gái từ chủ động làm quen, đến rủ rê, thậm chí bỏ nhà đến ở cùng bạn trai, có bé còn ranh mãnh nói khống tuổi để đối tác đồng ý.
Khi độ tuổi dậy thì của trẻ em ngày càng giảm thì sự rung cảm đầu đời càng đến sớm. Trước đây, thường 14-15 tuổi trẻ mới có rung cảm đầu đời, nhưng ngày nay chỉ 11-12. Trong khi đó, hiểu biết về giới tính của các em còn rất hạn chế. Thạc sĩ Thịnh thường xuyên nhận được những câu hỏi mà đọc xong ông không thể cười nổi của những bé mới học lớp 6, như: "Dùng bao cao su có mất trinh?", "Bạn trai em bảo quan hệ xong rửa bằng coca cola thì sẽ không có thai có đúng không", "Bạn trai em bảo nếu làm chuyện đó mà nhắm mắt lại sẽ không có thai?"... Nhiều trẻ sợ mang bầu không phải vì lường trước được hậu quả ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý bản thân mà chỉ là sợ bị cha mẹ mắng.
Là người mẹ có con tuổi teen, tiến sĩ Vũ Thu Hương (giảng viên ĐH Sư phạm Hà Nội) ước tính, tỷ lệ bé tuổi teen có người yêu trên 80%, trong khi bọn trẻ chưa hiểu yêu là gì, nếu không được hướng dẫn, từ yêu dẫn đến sex là rất gần. Trước tình trạng Việt Nam đang ở trong nhóm 5 nước có tỷ lệ nạo phá thai cao nhất thế giới, đồng thời tỷ lệ sinh con ở tuổi 15-19 rất cao, ở mức 46/1.000 trường hợp, giáo dục giới tính đã được hầu hết phụ huynh công nhận và cho rằng càng làm sớm càng tốt.
Tuy nhiên, có vấn đề chúng ta gần như bỏ bẵng dù các cụ ngày trước rất quan tâm, đó là "Nam nữ thụ thụ bất tương thân". Bây giờ điều đó dường như không tồn tại trong suy nghĩ của các em, mới yêu nhau hai ngày đã có thể dắt nhau vào nhà nghỉ. "Các em coi chuyện quan hệ tình dục là bình thường và cần thiết. Quá khích như thời xưa cũng không tốt, nhưng quá thoải mái như bây giờ thì cũng phải đặt câu hỏi có tốt không?", tiến sĩ Thu Hương băn khoăn.
Theo bà Hương, khi giáo dục con, cha mẹ đừng quên rằng những hành vi rất nhỏ như cầm tay nhau, ôm eo nhau, cõng nhau... mà bọn trẻ thấy rất bình thường chỉ có một khoảng cách rất ngắn để dẫn đến quan hệ tình dục. Đã có nhiều trường hợp, bọn trẻ không thể kiềm chế khi cảm xúc dâng cao đột ngột.
"Cha mẹ cần phải cho con biết điều ấy. Đừng để đến khi hậu quả xảy ra mới hối tiếc. Hãy cho trẻ biết rằng cuộc đời của con người giống như một chuyến tàu. Mỗi ga lại có người đồng hành mới và không chắc chắn họ sẽ cùng mình đến đích. Những hành vi thoải mái sẽ khiến người ta không tôn trọng mình. Hơi khó tính sẽ được nể trọng hơn".
Tiến sĩ Thu Hương cho rằng cha mẹ không thể ngăn cấm trẻ quan hệ tình dục trước hôn nhân, nhưng cần phải cảnh báo con trước bao nhiêu tuổi không được quan hệ tình dục, bởi việc đó nguy hại cho cơ thể của con như thế nào. Với con trai, cần nói thêm bạn gái của con phải ít nhất là bao nhiêu tuổi, nếu không, con có thể bị pháp luật xử lý.
Thạc sĩ xã hội học Phạm Thị Thúy (giảng viên Học viên Hành chính) cũng đồng tình cha mẹ khó có thể kiểm soát chuyện yêu đương và quan hệ tình dục của trẻ. Nhiều phụ huynh không cho con đi một mình, đưa con đến lớp, đón con đi học về dù nhà rất gần, nhưng rõ ràng việc kiểm soát cơ học là không khả thi. Như chị Mai (quận 11, TP HCM) ngày nào cũng đưa đón con đi học, mới đây bỗng chết lặng khi phát hiện con gái mới 14 tuổi đã có bầu được 3 tháng. Đưa con đến bệnh viện giải quyết hậu quả, người mẹ vẫn chưa hết bàng hoàng vì "thành tích" yêu đương của đứa con gái vốn luôn là học sinh giỏi. Cái thai không phải là kết quả do lần đầu tiên lỡ vượt rào của bé với cậu bạn lớn hơn hai lớp. Ba lần yêu nhau của bọn trẻ đều diễn ra trong nhà vệ sinh của trường học và chúng cứ ngỡ quan hệ xong rửa chỗ kín bằng coca cola thì không dính bầu.
"Đừng nghĩ rằng chỉ có trẻ hư mới yêu sớm, rất nhiều trường hợp là học sinh ngoan, trò giỏi. Những em ngoan học giỏi vẫn có thể có những suy nghĩ và hành vi sai lầm về tình dục do không được dạy, do thiếu tình yêu thương. Ở những gia đình bố mẹ cãi nhau, trẻ không thấy hạnh phúc nên luôn khao khát tình yêu và sự quan tâm từ người khác, chúng thường yêu sớm và dám làm mọi chuyện vì tình yêu", thạc sĩ Phạm Thị Thúy nhận xét.
"Vấn đề ở đây không chỉ là đạo đức, không chỉ là hiểu biết, mà là các em có làm chủ cảm xúc không, có cảm nhận được đủ tình yêu thương hay không. Tuổi teen nếu được nhận đầy đủ tình yêu thương sẽ biết yêu một cách lành mạnh và trong sáng, sẽ biết tìm bạn để yêu", bà Thúy nói.
Thạc sĩ Phạm Thị Thúy không đồng tình với quan điểm của nhiều phụ huynh là chờ đợi vào sự giáo dục của nhà trường. Nhà trường chỉ là một trong rất nhiều kênh giúp trẻ tìm hiểu. Hãy bắt đầu từ giáo dục gia đình. Cha mẹ có thể cung cấp sách báo về tâm sinh lý để giúp con hiểu thấu đáo hơn mình là ai và không hành động như những kẻ ngu ngốc. "Nói về tình dục và ngừa thai không có nghĩa là bạn cho phép con mình thực hiện những điều ấy, mà là phương pháp để chúng tự hình thành quan điểm riêng", bà Thúy nói.
Để trẻ biết giữ gìn bản thân khi yêu, thạc sĩ Phạm Thị Thúy cũng như thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Lan Hải đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục cho trẻ biết trân trọng giá trị bản thân, tôn trọng mình và mọi người, từ đó sẽ có hành vi cư xử đúng với giới tính và quan hệ giới.
Là chuyên gia tình dục học, bác sĩ Lan Hải cho rằng mọi người hay nhầm giáo dục giới tính và giáo dục tình dục. Giáo dục giới tính không phải là nói về kỹ thuật. Giáo dục giới tính không chỉ đơn thuần nói về vấn đề sinh sản mà là giáo dục để trẻ sống đúng với giới tính của mình, phù hợp với từng lứa tuổi, phải được tiến hành liên tục từ khi trẻ còn trong bào thai cho đến lúc trưởng thành. Giáo dục giới tính là giáo dục cho các em về lòng tự trọng và tình bằng hữu, các em phải yêu chính mình trước để hiểu về giá trị của mình. Một cô gái hiểu về giá trị của mình sẽ không cho đi một cách dễ dàng, một chàng trai hiểu về giá trị của mình sẽ không làm những điều bẩn thỉu và thấp kém.
Đặc biệt, chính phụ huynh cũng cần học giáo dục giới tính không kém gì con. "Bởi người ta không thể cho người khác cái mà mình không có. Cha mẹ có thể cho con tiền, cho con học phí, nhưng nếu không có tình yêu thương và kiến thức, con sẽ phát triển ra cây cỏ dại, hoang dã", chuyên gia nhận xét.
Kim Anh
Nghe nhiều vụ bé gái bị xâm hại tình dục, chị Hòa (Long Biên, Hà Nội) rất lo lắng và tìm mọi cách để chuyện đau lòng không xảy đến với con gái. Mỗi lần tắm cho con, chị lại nhắc bé không bao giờ để cho người khác, trừ bà và mẹ được chạm vào vùng kín của mình. Chị cũng dặn con không được đi, nói chuyện, ở một mình với đàn ông lạ.
Gần đây, bên phòng trọ cạnh nhà có nam sinh viên mới chuyển đến, có vẻ yêu trẻ con, hay đàn, hát nên mấy bé trong khu rất thích sang chơi. Chị Hòa thấy chàng trai cũng dễ mến nhưng trong lòng vẫn không khỏi bất an khi con sang đó. Chị thường đi cùng con hoặc đứng ở cổng để có thể nghe và nhìn thấy con đang nói gì, làm gì bên nhà hàng xóm.
"Mình không thể cấm bé tới đó chơi vì không biết giải thích lý do với con thế nào. Mình cũng không chắc lúc nào cũng có thể theo sát để biết mọi động tĩnh của con nên rất lo lắng. Nguy cơ có thể xảy ra bất cứ lúc nào", chị Hòa thổ lộ.
 |
| Ảnh minh họa: Motherhoodthetruth.com. |
Ám ảnh vì tuổi thơ từng bị cậu họ quấy rồi, chị Bích (Kim Liên, Hà Nội) luôn cảnh giác trước tất cả nam giới xung quanh con gái mình. Cũng vì điều này, không ít lần chị và chồng tranh cãi khi anh thấy vợ quá đa nghi, ngay cả với những người thân nhất. "Lúc con còn nhỏ, có đứa cháu chồng vừa vào cấp 3 ở cùng gia đình. Thằng bé khá ngoan và yêu trẻ, nhưng mình không đồng ý để nó bế con gái đi chơi đâu xa hoặc ở nhà một mình với bé. Dù ông xã kêu mình 'bệnh' và rất bực bội, mình nhất định không thay đổi", chị Bích kể.
Tuy vậy, chị Bích vẫn không yên tâm vì không phải lúc nào cũng ở nhà, trong khi không tìm được sự đồng tình của chồng về cách bảo vệ con gái trước nguy cơ bị xâm hại. Con gái chị rất quý và thích chơi với người anh họ 16 tuổi, chị không thể bảo con phải tránh xa hay bắt anh nó không được đụng tới em. "Hồi nhỏ, mình đã vô cùng sợ hãi khi bị người họ giở trò. Việc đó đánh cắp sự hồn nhiên của tuổi thơ và khiến mình luôn mặc cảm ngay cả khi đã trưởng thành. Nhưng giờ, muốn bảo vệ và dạy con cách tự bảo vệ sao khó quá", chị Bích chia sẻ.
Hiện nay trên thế giới, cứ 4 em gái có một em bị xâm hại tình dục, tỷ lệ này ở các bé trai là 1/7. Còn tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội công bố năm 2012, mỗi năm trung bình cả nước xảy ra 1.000 vụ xâm hại tình dục. Trong đó, trẻ em bị hiếp dâm chiếm 65%. Và phần lớn trường hợp, nạn nhân quen biết kẻ xâm hại mình. Tình trạng này hiện nay có xu hướng gia tăng, cả về tính chất và mức độ nghiêm trọng.
Bác sĩ sản phụ khoa Lê Thị Kim Dung, Trung tâm y tế lao động cho biết, bà gặp rất nhiều trẻ bị viêm nhiễm, sang chấn tâm lý sau khi bị xâm hại tình dục, và cả những cô gái đã trưởng thành không dám kết hôn hay luôn tự ti về bản thân vì dấu ấn bị hiếp dâm thời thơ ấu.
Để tránh việc trẻ bị xâm hại, theo bác sĩ Dung, cha mẹ nên rất thận trọng mỗi khi gửi con, thậm chí gửi cho người quen. Vì có thể, chính những anh họ, bác họ lại là "yêu râu xanh" mà họ không ngờ tới. Do vậy, cha mẹ không nên để con đi một mình ở chỗ xa lạ, vắng người. Ngoài ra, ngay từ khi con 3 tuổi, mẹ đã có thể dạy trẻ không cho người khác ngoài mẹ cởi áo, quần, sờ vào những điểm nhạy cảm của cơ thể. "Hãy gọi đúng tên các bộ phận cơ thể con, giải thích để con hiểu, đừng cố nói tránh hay lơ đi", bác sĩ bày tỏ.
Theo bà, trong gia đình, bố mẹ cần học để biết cách giáo dục giới tính cho con, sao cho gần gũi, dễ hiểu nhất. Trẻ cần được biết thông tin này một cách chính xác và từ những người chúng tin cậy, chứ không phải mày mò và tiếp nhận điều lệch lạc. Ngoài ra, bố mẹ cần dạy trẻ tránh tiếp xúc với người lạ, dạy trẻ tỏ thái độ kiên quyết nếu gặp hành động xâm hại, rời khỏi ngay lập tức môi trường, địa điểm không an toàn.
Bà Phạm Quế Anh, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Gia đình và Phát triển Cộng đồng, cho biết xâm hại tình dục trẻ em là chủ đề khó nói nhưng nếu bạn càng hiểu biết nhiều về nó thì càng có khả năng bảo vệ con em mình tốt hơn.
Trong đa số trường hợp, hành vi xâm hại tình dục trẻ em không hẳn là hành động bột phát tức thời mà thường là kết quả của một quá trình có sự chuẩn bị và vì thế, bạn cần hiểu rõ quá trình đó, để biết cách bảo vệ con và dạy con cách bảo vệ mình.
Thông thường, "yêu râu xanh" phải trở thành người quen của trẻ. Tiếp đó, kẻ này sẽ kết thân, tạo lòng tin bằng các hành vi ưu ái, chăm sóc, và tặng quà cho trẻ. Sau khi có được sự tin tưởng, hắn sẽ tìm cách đụng chạm vào cơ thể trẻ với mục đích làm cho trẻ thấy việc đụng chạm này là bình thường, đồng thời dỗ dành hoặc dọa dẫm để trẻ không kể lại chuyện này với ai.
Theo bà, xâm hại tình dục có thể phòng tránh được khi các em nhận biết được những đụng chạm được phép và không được phép, đâu là bộ phận riêng tư trên cơ thể của trẻ và ai được nhìn, đụng chạm vào đó. Một điều quan trọng là cha mẹ cần tôn trọng cảm xúc của trẻ, ủng hộ việc trẻ sử dụng cảm giác và những biểu hiện của cơ thể để nhận biết tình huống là an toàn hay không.
"Hãy nhạy cảm với những biểu hiện bất thường của con. Khi thấy trẻ tỏ thái độ khó chịu với người quen biết nào đó, nếu trẻ nói rằng chúng cảm thấy không thoải mái khi ở một mình với người đó, thay vì trách mắng, phê phán con là hư, hỗn... bạn hãy để ý kỹ xem cách cư xử của người đó với con mình thế nào, hỏi con lý do và tỏ ý sẵn sàng trợ giúp nếu con gặp vướng mắc", bà Quế Anh chia sẻ.
Bạn có thể dạy trẻ quy tắc an toàn cá nhân, đó là Nói không - Bỏ đi - Kể lại. Nếu ai đó có những hành vi mà trẻ không thấy thoải mái, trẻ có thể từ chối hay phản đối một cách kiên quyết. Trong tình huống khẩn cấp, trẻ có thể làm bất cứ điều gì để được an toàn như gào to, kêu khóc, cắn... Sau đó trẻ nên bỏ đi ngay và kể lại vụ việc với cha mẹ hay người nào đó mà trẻ tin cậy càng sớm càng tốt, ghi nhớ thời gian và địa điểm. Bạn hãy khuyến khích con kể với bố mẹ về các hành vi bất thường trẻ nhìn thấy hay trải qua, hay bất kỳ rắc rối nào chúng gặp.
Bố mẹ nên biết con đang ở đâu, chơi với ai và đang làm gì. Hãy luôn quan tâm, dành thời gian để trò chuyện và lắng nghe con. Đừng lảng tránh các câu hỏi liên quan đến bộ phận sinh dục hay tình dục. Hãy tìm từ ngữ thích hợp với lứa tuổi để giải thích cho con hiểu. "Muốn làm được điều này, bản thân bố mẹ rất cần có cả kiến thức và kỹ năng về xâm hại tình dục. Thay vì chỉ lo lắng, hãy chủ động tìm hiểu thật thấu đáo vấn đề, cách phòng tránh để bảo vệ con và dạy con tự bảo vệ mình", bà Quế Anh nói.
Vương Linh
Không có gì bắt đầu dễ dàng, nhất là vấn đề giáo dục con cái. Thực tế có những lúc bạn ước gì mình không có mặt ở nơi nào đó khi con cứ hỏi những câu nhạy cảm. Các câu hỏi có thể là về bộ phận cá nhân, các hoạt động tình dục hoặc sinh sản.
Trẻ em hoàn toàn có thể đặt câu hỏi dựa trên những gì chúng thấy ở người lớn, những người chúng bắt gặp. Mặc dù đó là điều khó khăn và đôi khi là vấn đề nhạy cảm, bạn cũng đừng né tránh những câu hỏi ấy. Bạn cần nói cho chúng biết sự thật và đưa ra những câu trả lời đúng đắn. Thật tốt khi chúng biết được những vấn đề đó là gì để đưa ra quyết định. Sau đây là một số nguyên tắc phụ huynh cần lưu ý khi trả lời trẻ những câu hỏi liên quan đến giới tính:
1. Bạn phải biết mình cần tiết lộ bao nhiêu thông tin
Tùy thuộc vào độ tuổi của con mà bạn quyết định nói với bé những gì. Nếu còn quá nhỏ, con có thể hài lòng với những câu trả lời đơn giản hoặc có phần ngớ ngẩn của bạn. Nhưng nếu bạn cảm thấy con đã đủ lớn để hiểu và có khả năng chấp nhận sự thật thì hãy nói với chúng chi tiết hơn, rõ ràng hơn bằng một thái độ của nhà khoa học hay một bác sĩ.
 |
| Ảnh: Health. |
2. Hãy trung thực
Đừng bao giờ nói dối hay tạo ra những câu chuyện kỳ lạ về các hoạt động tình dục. Đặc biệt, đừng bao giờ cay cú với con hoặc hỏi ngược lại con "Tại sao lại hỏi như thế". Có thể lúc đó trẻ sẽ nghe bạn, nhưng về sau này khi tìm hiểu qua sách báo, bạn bè, trẻ sẽ biết sự thật. Từ đó trẻ sẽ ngừng hỏi hoặc nghĩ rằng cha mẹ không lắng nghe chúng. Do đó đừng khó chịu hay tìm cách tránh né con về những câu hỏi nhạy cảm ấy.
3. Đừng hoảng sợ và tự hỏi tại sao con lại hỏi những câu này
Trẻ tò mò là điều tự nhiên. Chúng muốn khám phá thế giới xung quanh mình, muốn biết mọi thứ hoạt động như thế nào và tại sao lại hoạt động như vậy. Đừng hoảng sợ khi trẻ hỏi những câu hỏi ấy, hãy tìm cách tốt nhất để trả lời chúng. Nếu những câu hỏi quá cụ thể thì bạn nên tìm hiểu xem có phải trẻ đang thử nghiệm điều đó hoặc có thể đang bị lạm dụng tình dục không.
4. Trả lời nghiêm túc
Khi con hỏi những điều liên quan đến tình dục hoặc những thứ liên quan đến vấn đề nhạy cảm thì hãy trả lời chúng một cách nghiêm túc. Tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ mà bạn cần nói cho chúng những gì, điều đó sẽ tạo ra sự khác biệt lớn trong sự lựa chọn của trẻ. Tình dục không phải là điều cấm kỵ quá lớn và bạn hoàn toàn có thể cho trẻ biết về điều đó. Bạn cũng có thể nói cho con biết về tầm quan trọng của quan hệ tình dục an toàn để trẻ không xem nhẹ vấn đề. Nếu con còn quá nhỏ, bạn chỉ cần nói cho chúng những điều cơ bản thôi, không cần quá chi tiết.
5. Đừng né tránh câu hỏi hoặc xét đoán con
Đừng né tránh khi trẻ cần biết đáp án về những vấn đề kia và cũng đừng xét đoán chúng. Bạn không còn quá trẻ hoặc quá già để nghi ngờ điều đó. Nếu cha mẹ không dạy bạn bất cứ điều gì và nếu bạn không biết phải phản ứng thế nào trước những tình huống bị lạm dụng thì vấn đề gì sẽ xảy ra. Do đó hãy nói cho con hiểu và tư vấn cho trẻ từ những gì chúng biết.
Trẻ có thể tiếp nhận thông tin từ bất cứ nơi nào. Nếu chúng hỏi bạn điều gì thì đó có nghĩa là chúng đặt niềm tin tuyệt đối vào bạn. Hãy xử lý tình huống thật tốt để cả hai đều được vui vẻ và hài lòng về nhau.
Thi Trân (theo Magforwomen)
Nói chuyện với con trai về những vấn đề giới tính, cha mẹ sẽ giúp chúng trưởng thành, lớn lên trở thành người đàn ông đáng kính. Nhờ đó, trẻ sẽ biết cách tìm kiếm những mối quan hệ lành mạnh với phụ nữ ở thời điểm hiện tại cũng như tương lai. Theo Yourtango, có 9 vấn đề giới tính một bé trai cần biết gồm:
1. Không tin những câu chuyện tầm phào
Nhiều phụ nữ thường xuyên "tám" những chuyện thầm kín về bản thân họ phức tạp ra sao, hay cằn nhằn như thế nào và nhu cầu tình dục, thậm chí không muốn quan hệ sau khi kết hôn.
Nếu là con trai, con không nên nghe những câu chuyện tầm phào đó và đặc biệt là đừng chọn những người phụ nữ ấy. Có nhiều câu chuyện truyền miệng không mấy tốt đẹp về đàn ông thế này và phụ nữ thế kia, đa phần được đơm đặt cho hấp dẫn chứ không hoàn toàn chính xác. Do đó con hãy dành thời gian để tự tìm hiểu về từng người và có chính kiến của riêng mình. Hãy nhớ những phụ nữ kể về chuyện phòng the cho người khác nghe chỉ làm giảm giá trị của chính họ mà thôi.
 |
| Ảnh: Hervietnam. |
2. Không phải ai cũng tốt, đừng nghe bạn bè dụ dỗ
Nếu bạn bè cố gắng lôi kéo con đến câu lạc bộ thoát y, hãy nói "không". Những nơi này chỉ dành cho phụ nữ lẳng lơ. Cánh đàn ông thường xuyên lui tới những nơi như thế thường xem phụ nữ là vật sở hữu, không phải là vì yêu đương hay tình cảm tốt đẹp gì. Việc chiếm được trái tim một người phụ nữ là rất đáng quý và đáng được trân trọng, ngược lại việc đối xử với cô ấy như một vật chiếm hữu chỉ là hoang tưởng và ấu trĩ.
3. Hiểu về đôi mắt và ý chí
Đàn ông là những sinh vật của thị giác và không có gì khuấy động họ hơn sách báo khiêu dâm. Một số người có thể cho rằng điều đó là vô hại, nhưng sự thật là càng xem càng đọc sách báo khiêu dâm, con sẽ càng mong muốn có những trải nghiệm làm tình thực sự. Nó sẽ làm lóa mắt con với những câu hỏi về cơ thể của người phụ nữ.
Con nên nhớ rằng trên trái đất này không có gì tuyệt vời hơn khi ân ái với người phụ nữ yêu con thật sự. Hãy "để dành chuyện ấy" cho đến khi kết hôn với người con gái mà con thực sự yêu thương.
4. Quên đi khái niệm "tình bạn và sex"
Theo lý thuyết, "tình bạn và sex" nghe có vẻ là ý tưởng hay ho vì con có thể có những đêm làm tình mà không cần gánh trách nhiệm. Nhưng chưa chắc đâu, trong trường hợp này cần xem xét lại, bởi "chuyện ấy" thường xảy ra khi một trong hai người bắt đầu có tình cảm với người kia, và sau đó người còn lại sẽ bị tổn thương. Dù hai người có cởi mở với nhau thế nào đi nữa thì việc quan hệ tình dục là không nên, thậm chí nó có thể phá vỡ tình bạn. Đó là sự thật.
5. Dùng biện pháp an toàn nếu con quyết định quan hệ chăn gối
Suy nghĩ trẻ con có thể cho rằng mình biết mọi thứ về những căn bệnh và biết cách tránh thai nhờ kiến thức học ở trường. Song trên thực tế, số lượng người trẻ mang thai ngoài ý muốn ngày càng tăng.
Nếu con quyết định tham gia vào hoạt động tình dục, hãy nhớ bao cao su là rất cần thiết, nó có thể giúp con ngăn chặn căn bệnh tình dục ảnh hưởng đến cuộc sống sau này. Ngoài ra nó còn giúp ngừa thai. Hãy nhớ rằng việc nuôi một đứa bé là một trách nhiệm rất lớn. Chỉ nên lập gia đình khi con yêu thật sự, kết hôn, có công việc ổn định và chỗ ở ổn định. Đừng ấu trí cho rằng "kiểm soát sinh đẻ là việc của nữ giới", hãy nhớ rằng chính con trai là tác nhân trước hết. Do đó con phải cẩn trọng.
6. Nhận thức sự nguy hiểm của những hoạt chất giới tính
Khi con bị quyến rũ và mất kiểm soát bởi một người phụ nữ và con tin rằng mình đang yêu, hãy lùi lại một bước. Nên nhớ rằng những "hóa chất" trong não như testosterone và dopamine hoạt động điên cuồng, giống như cảm giác sảng khoái khi dùng cocain. Những chất này sẽ che phủ lý trí của con và làm con đưa ra những quyết định vội vàng. Tình yêu thật sự cần thời gian để phát triển, vì vậy, đừng nói "anh yêu em" trừ khi con sẵn sàng bên người ấy cả ở những lúc thịnh vượng cũng như lúc gian nan.
7. Thành thật với bản thân và cả trong lời nói
Con có thể bị cám dỗ liên quan đến hoạt động tình dục. Sự trung thực và tính liêm chính có nghĩa là luôn chân thực với bản thân và người yêu của mình.
Nói cho một người phụ nữ rằng con bị thu hút bởi con người cô ấy hơn là sex để thuyết phục nàng ngủ với con. Đây dường như là một câu nói dối kinh điển của con trai, thậm chí ngay cả khi họ nghĩ điều đó là đúng. Lời khuyên cho con: Không nên viện dẫn lời nói dối để thuyết phục nàng ngủ cùng con mà hãy tập trung thể hiện sự ân cần của mình với cô ấy. Nếu có tình yêu thực sự thì những mong muốn sẽ dẫn cô ấy đến với con. Tuy vậy, tốt nhất chỉ nên qua đêm với người mà con sẽ kết hôn.
8. Không chấp nhận cuộc tình một đêm
Tình một đêm có vẻ khá thú vị trong thời đại tên lửa này. Nhưng trên thực tế những cuộc tình chóng vánh thường khiến con người đối mặt với cảm giác hối tiếc, ân hận hàng ngày. Đôi khi nam giới dễ bị quyến rũ ngủ cùng với nhiều cô gái vì họ muốn chứng tỏ bản thân. Nhưng con nên nhớ rằng không có gì hay ho để chứng tỏ ở đây cả. Ngủ cùng một người phụ nữ và làm chuyện ấy bằng 1.001 cách còn có ý nghĩa hơn sex với 1.001 cô gái khác nhau.
9. Ân ái không hẳn chỉ là quan hệ tình dục
Không gì tuyệt vời hơn khi quan hệ với người người con gái đặc biệt mà con hết mực quan tâm. Khi con hòa hợp về cả thể chất lẫn cảm xúc, tâm hồn, tình cảm, đó gọi là ân ái. Còn quan hệ tình dục chỉ là trải nghiệm về thể xác thực dụng mà thôi. Sex có lẽ giúp con cảm thấy thoải mái vì thỏa mãn nhục dục, nhưng nên nhớ "ân ái" mới là thiên đường trên trần gian. Do đó hãy dành thời gian để nuôi dưỡng mối quan hệ lành mạnh với một người con gái trước, tình dục sẽ đến một cách rất tự nhiên và đáng quý, nhất là khi hai người kết hôn với nhau.
Dù muốn hay không, cha mẹ không thể bảo vệ con trai 100% tránh khỏi những lần bị tổn thường. Do đó nếu con cái trót sai lầm, hãy rộng lượng và trò chuyện giúp chúng rút kinh nghiệm qua những bài học thất bại từ cuộc sống.
Thi Trân (Yourtango
Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, tác giả nhiều sách giáo dục kỹ năng làm cha mẹ, mở đầu một buổi trò chuyện với phụ huynh về việc dạy giới tính cho con bằng một câu chuyện kể rằng: Có một ông bố thấy đứa con 15 tuổi nay đã lớn mới kêu lại nghiêm trang bảo "Con à, hôm nay bố có chuyện muốn trao đổi với con, đó là một chuyện khó nói, chuyện tình dục". Nghe thấy thế, thằng bé nhanh nhảu bảo: "Bố có thắc mắc gì cứ mạnh dạn hỏi đi ạ, không sao đâu ạ".
 |
| Từ khi còn nhỏ, trẻ đã có nhu cầu khám phá về cơ thể và không phân biệt đối xử với những bộ phận trong cơ thể của mình. Ảnh: Nguyễn Khánh. |
Qua câu chuyện trên, bác sĩ Hồng Ngọc cho rằng, khi trò chuyện về giới tính, trước hết cha mẹ cần khẳng định với con rằng tình dục không xấu. Tình dục gắn với con người từ trong trứng nước. Khi mới thụ tinh một em bé thì đã tồn tại sẵn các nhiễm sắc thể X, Y, phân định giới tính cho đứa bé, dù đến 3 tháng trong bụng mẹ thai nhi mới có đầy đủ bộ phận sinh dục nam hay nữ. Bên cạnh đó, thiên nhiên còn trang bị sẵn một hệ thống tuyến sinh dục, để tới tuổi nào đó thì sẽ cho kích hoạt tạo ra các kích thích tố và bùng nổ giới tính. Do đó cần dạy cho trẻ hiểu về giới tính từ sớm, đừng chờ đến lúc đó mới dạy thì có khi đã muộn.
Đã là sinh vật nói chung thì phải biết ăn, ngủ, phải thải chất bã và phải biết làm nhiệm vụ "truyền giống" (trừ những bậc tu hành). Những chuyện này luôn được lắp đặt sẵn trong gene. Như con gà mới nở đã biết mổ thóc ăn, đã biết bươi đất để kiếm thức ăn và sau đó biết đạp mái. Con bê mới sinh chập chững vài bước đã biết tìm đến vú mẹ và sau đó biết kiếm cỏ rồi đến một lúc thì biết đi tìm "ý trung nhân". Con người cũng vậy, sinh ra đã biết vùi đầu tìm vú mẹ bú ngon lành, không cần ai phải dạy.
Nhưng con người là sinh vật cao cấp nên không chỉ biết ăn thôi, mà còn biết tìm món ngon vật lạ, cao lương mỹ vị để ăn sao cho ngon, cho khoái. Trong chuyện ngủ nghỉ cũng vậy, bất kỳ sinh vật nào cũng phải ngủ. Ngủ để phục hồi năng lượng, để các tế bào được nghỉ ngơi. Ngủ thừa hay thiếu đều sinh bệnh.
Cuối cùng là chuyện truyền giống. Để khuyến khích các sinh vật đừng làm biếng đối với chuyện duy trì nòi giống này, thiên nhiên đã "dụ" nó bằng cách ban thưởng cho ít nhiều khoái cảm. Vì thế mà ta thấy các sinh vật đều làm "nhiệm vụ" một cách hăng say.
Trong "chuyện ấy", các sinh vật làm nhiệm vụ theo bản năng, đúng mùa đúng tiết. Dĩ nhiên chúng cũng phải dày công chọn lựa bạn tình, cũng phải ve vãn múa may chút đỉnh để các hoóc môn có dịp được kích hoạt đâu ra đó cho đến lúc chín muồi. Còn con người, do có trí khôn nên đã tận dụng mọi điều kiện để hưởng thụ khoái cảm mà thậm chí có một bộ phận chẳng thèm quan tâm tới chuyện truyền giống. Kết quả, nhiều xã hội đang chới với vì thiếu sự đổi mới thế hệ, người già cứ già hoài, người trẻ chẳng sinh ra. Và bệnh tật liên quan đến tình dục không ngừng phát triển, từ bệnh lậu, đến giang mai, HIV/AIDS…
Nhiều người hiểu lầm giáo dục giới tính là dạy cách quan hệ. Nếu thế thì chẳng cần phải dạy bởi động vật nào cũng tự nhiên mà biết cả, từ con gà, con vịt, con heo, con ếch, con chim, con cá.... Có điều, "con người" thì khác, vì ở con người không chỉ thuần túy là bản năng. Nó cũng giống như ăn uống cũng là chuyện bản năng, nhưng với con người thì cũng phải "ăn trông nồi ngồi trông hướng".
Tình hình nay đã khác xưa. Thời xưa không có nhiều cám dỗ, không có nhiều hiểm nguy rình rập như bây giờ. Song dù ở thời đại nào, cha mẹ cũng có bổn phận phải dạy con cái, không thể khoán cho ai khác. Như câu tục ngữ "Dạy con từ thuở còn thơ", phải dạy rất sớm vì đây là vấn đề liên quan đến nếp sống của mỗi gia đình, đến giá trị, lòng tin, thái độ và nhất là hành vi, hình thành nên nhân cách của mỗi con người để có một cuộc sống hạnh phúc về sau. Có người nói trẻ con bây giờ có khi còn biết rành hơn cả người lớn. Có thể như vậy, nhưng biết không đúng, không đầy đủ và đó mới chính là mối nguy.
Giáo dục giới tính thực ra là một tiến trình kéo dài suốt cả đời người, là chuyện phải làm hàng ngày. Do đó trước hết, trong gia đình cần trang bị kiến thức, giúp mỗi cá thể hình thành nên nhân cách, tạo một nền tảng vững chắc cho sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản sau này. Cần dạy cho trẻ hiểu về sự phát triển tính dục, các mối quan hệ, hình ảnh về thể chất và vai trò giới, tình bạn, tình yêu, tình dục.
Ngay từ lúc mới sinh, trẻ đã được học về tình yêu thương, trìu mến, vuốt ve, cưng nựng, học về những mối quan hệ trong gia đình, cha mẹ, ông bà… Cha mẹ dạy trẻ học về giới tính khi chăm sóc, chuyện trò hàng ngày, lúc vui chơi với chúng, lúc thay quần đổi áo cho chúng, dạy chúng biết các bộ phận của cơ thể chúng, từ mắt mũi, tai miệng, đến bộ phận sinh dục…
Từ lúc đó, trẻ đã được học "không phân biệt đối xử" với các bộ phận trong cơ thể mình, và có trách nhiệm gìn giữ vệ sinh cho nó. Trẻ lớn dần lên thì hiểu biết sẽ rộng thêm về sinh lý học cũng như về các hành vi, thái độ, giá trị liên quan giới tính của gia đình cũng như môi trường văn hóa xã hội chúng đang sống.
Bác sĩ Hồng Ngọc cho rằng, chính thái độ thẳng thắn, chân tình, cởi mở trong trao đổi là cách tốt nhất để truyền thông giữa cha mẹ và con cái suốt giai đoạn tuổi thơ cũng như ở tuổi tiền dậy thì và dậy thì, tuổi thanh niên. Nhờ đó tạo nên một phương cách xử thế khi trẻ trưởng thành cho vấn đề sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản. Nhưng để làm được điều đó, trước hết, cha mẹ cũng phải trang bị cho mình đủ kiến thức để tự tin và có phương pháp tiếp cận phù hợp với từng lứa tuổi theo sự tăng trưởng và phát triển của trẻ.
Những nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý giới tính cho thấy, cha mẹ chỉ có thể nói chuyện giới tính, tình dục với con một cách "thoải mái" khi có thái độ cởi mở và nhất là biết lắng nghe trẻ. Không nên giáo dục theo kiểu chưa chi bịt miệng "mày biết gì mà nói", "cấm nói chuyện tục tĩu", "lớn lên thì biết". Như thế sẽ đẩy trẻ vào im lặng, lén lút tìm thông tin ngoài luồng, chẳng những không đáng tin cậy mà còn có thể nguy hiểm.
Hơn nữa, trẻ có hiểu biết sớm về tình dục một cách toàn diện và đúng đắn thường không phạm phải những sai lầm đáng tiếc ở tuổi mới lớn. Đây là lứa tuổi chịu ảnh hưởng lớn của các kích thích tố, dễ dẫn đến những hành vi không kiểm soát được.
Đọc tiếp >> Vậy làm cách nào nói "chuyện ấy" với trẻ thành công?
Thi Trân
Theo bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, nói chuyện về tình dục với trẻ con là việc không hề dễ dàng. Trước hết, phụ huynh cần nghĩ xem mình đã có đủ "bản lĩnh" và "nội lực" chưa. Mình còn cảm thấy lướng vướng, ngượng ngùng, thiếu tự tin khi đề cập các vấn đề tế nhị này không? Phải vượt qua cảm xúc đó rồi mới có thể làm "thầy" cho trẻ được.
Tiếp theo cần chuẩn bị một thái độ cởi mở, chấp nhận, sẵn sàng lắng nghe trẻ. Sau đó trang bị thêm cho mình những kiến thức cần thiết bằng cách tìm đọc thêm các sách hướng dẫn đứng đắn để "nói có sách mách có chứng", tăng thêm phần thuyết phục. Hãy tìm cơ hội như có một đám cưới ở hàng xóm, một người bà con sắp sinh em bé để trò chuyện với trẻ. Có thể chủ động đặt những câu hỏi "thăm dò" xem trẻ đang nghĩ gì, từ đó mà giảng giải và nêu quan điểm của mình.
Thực tế, do trước đây thế hệ cha mẹ chưa hề được "giáo dục giới tính" bao giờ nên không tránh khỏi lúng túng và nhiều khi lấn cấn trong tư tưởng. Do vậy, để có thể "vượt qua chính mình" cần tìm hiểu sách báo, tài liệu và so sánh về nhận thức, quan điểm của mình với những người khác về giới tính, về tình dục để có một thái độ thích hợp. Trang bị kiến thức về cơ thể học, sinh lý học không khó bằng cách nhìn nhận vấn đề, tức là quan điểm, còn gọi là các "giá trị" của chính bản thân.
Khi nói với con về tình dục, không thể chỉ nói đến chuyện giao hợp mà phải bao gồm toàn bộ các khía cạnh liên quan như thể chất, đạo đức, xã hội, tâm linh, tâm lý và cảm xúc. Như vậy, giáo dục giới tính là giáo dục toàn diện về các khía cạnh đó, chứ không phải chỉ dạy cách dùng bao cao su hay sử dụng thuốc ngừa thai… Mỗi người thể hiện tình dục theo cách riêng của mình, do vậy không nên kỳ thị, phân biệt đối xử khi thấy người ta khác mình. Mỗi người sẽ phải chịu trách nhiệm về hành vi tình dục của họ.
Một số nghiên cứu cho thấy quan hệ tình dục sớm khi cơ thể chưa phát triển đầy đủ tiềm ẩn nhiều nguy cơ lớn về sức khỏe. Phương pháp tốt nhất để tránh thai và tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục chính là sự kiêng nhịn. Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (chưa kể HIV) như bệnh lậu, giang mai có thể dẫn đến những tác hại lớn cho con cái về sau như mù mắt, thần kinh...
Trong giáo dục giới tính, cần phải phá vỡ những rào cản, không để các từ ngữ, khái niệm, hình tượng mơ hồ ám ảnh, gây hoang mang, ngượng ngùng lúc trao đổi với trẻ. Những từ ngữ liên quan đến bộ phận sinh dục như dương vật, âm đạo, tử cung, kinh nguyệt, di tinh, mộng tinh… có thể làm cho phụ huynh đỏ mặt, bối rối khi đề cập. Nhưng nếu được hiểu rõ để có thể trao đổi một cách "lạnh lùng khoa học" như các sinh viên y khoa học ở trường y thì chẳng có gì khó khăn nữa.
Chẳng hạn khi sinh viên y khoa học thì khái niệm tử cung là "tử cung", một cơ bắp đặc biệt thì hết chuyện, hết tò mò, hết đỏ mặt. Cha mẹ có thể giải thích tử là con, cung là chỗ ở. Tử cung là chỗ ở của con, như hoàng cung là chỗ ở của vua, vậy thôi. Cũng vậy, kinh là đều đều, nguyệt là tháng, kinh nguyệt là hiện tượng xảy ra đều đều hàng tháng theo với sự rụng trứng… Hiểu những danh từ, ý nghĩa, sẽ có thể trao đổi thẳng thắn với trẻ, sẽ không còn thấy có gì là "tục tĩu", "bậy bạ" nữa.
"Nhờ hiểu biết như vậy trẻ sẽ biết trân trọng, biết chăm sóc, bảo vệ để có được sức khỏe tình dục và sức khỏe sinh sản lành mạnh", bác sĩ Hồng Ngọc đúc kết.
Thi Trân
Theo bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ, việc hiểu rõ kiến thức về các khía cạnh của giới tính - tình dục sẽ giúp trẻ nhìn nhận về bản thân một cách tích cực, chính xác và tránh những ngộ nhận về bản dạng giới của mình.
1. Giới tính (Sex)
Trong sinh vật học, giới tính là một quá trình kết hợp và pha trộn những đặc điểm di truyền học của sinh vật, thường dẫn đến kết quả là sự chuyên môn hóa thành giống đực (male) và giống cái (female).
Quá trình hình thành và hoàn thiện giới tính sinh học cần trải qua 4 bước nhịp nhàng, liên tục và thành công. 4 bước đó bao gồm: sự quy định sẵn có trong di truyền từ bố mẹ, sự khác biệt và trưởng thành của tuyến sinh dục, sự phát triển của cơ quan sinh dục ngoài, sự hoàn thiện ở não bộ và vùng hạ đồi. Quá trình này trên cơ bản vận hành bởi gene di truyền và yếu tố hormone sinh dục.
Trên thực tế, yếu tố di truyền gần như không được xác định trên 99% dân số nhân loại, giới tính sinh học của một người đa số được nhận định từ cơ quan sinh dục ngoài của họ. Theo đó, y học hiện nay chấp nhận việc xác định giới tính dựa vào đặc tính sinh dục nguyên phát (tuyến sinh dục và cơ quan sinh dục ngoài) và củng cố thêm bằng những đặc tính sinh dục thứ phát (bầu vú ở nữ, hệ lông râu, tạng và xương…). Những năm gần đây, cùng với sự hoàn thiện của phương pháp phẫu thuật chuyển đổi giới tính, việc xác định giới tính di truyền và việc tái xác định giới tính trở nên nhạy cảm và ngày càng được quan tâm.
![[Caption]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vGpT2-b6dz5z3PaswsHAgIUukDOP3eYb2cmAmnPNuoDXuMYeUu_auj_u-1Dkyd1wI6WCHGe5gJOKbn5aonyWIZ0yn8vas7Ehvby8xeSCLYp0bcU_3TWu9U9mcNWsh9aLDhvxrDjJjXNE8=s0-d) |
| Ảnh minh họa: wish. |
2. Thể hiện giới (Gender role – gọi tắt là gender)
Thể hiện giới tính hay vai trò giới là một nhóm các chuẩn mực hành vi gắn liền với nam giới hay nữ giới được xã hội quy định và chấp nhận. Đây có thể là một dạng phân chia công việc, vai trò cũng như vị trí xã hội giữa nam và nữ.
"Nam giới là phái mạnh, phải đảm trách các công việc nặng nhọc, phải gánh vác gia đình, phải xung phong ra chiến trường…", là vài ví dụ về khái niệm "nam tính".
Hệ thống quy chuẩn về vai trò giới thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử, sự phát triển của xã hội, và tồn tại như một sự khác biệt giữa các vùng địa lý, quốc gia, tôn giáo hay sắc tộc.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng hành vi cụ thể của một cá nhân là kết quả của những quy tắc và giá trị do xã hội quy định kết hợp với những đặc điểm mang tính cá nhân như tính cách, nhận thức, quan điểm sống. Một số chuyên gia nhấn mạnh yếu tố hệ thống xã hội khách quan và các nhà nghiên cứu khác thì nhấn mạnh yếu tố thiên hướng, đặc điểm chủ quan.
Chính vì yếu tố cá nhân trong việc thể hiện giới, người ta đặt ra khái niệm - bản dạng giới (Gender identity).
Bản dạng giới, hay nhận dạng giới tính, là giới tính tự xác định của một người. Bản dạng giới không nhất thiết dựa trên giới tính sinh học hoặc giới tính được người khác cảm nhận và cũng không phải là khuynh hướng tình dục.
Nhận thức giới tính có thể là nam, nữ, vừa nam vừa nữ, không phải nam không phải nữ… Đây chính là giới tính mong muốn của mỗi cá nhân, tồn tại trong suy nghĩ của chính họ.
Nhận thức giới tính khác với thể hiện giới tính (chẳng hạn một người đàn ông có giới tính sinh học là nam và ý thức mình là đàn ông nhưng có điệu bộ, cử chỉ và cách cư xử như phụ nữ - thể hiện giới tính là nữ tính). Không phải tất cả những người có giới tính sinh học khác với giới tính bản chất mà họ tự xác định đều thể hiện giới tính đó ra bên ngoài vì lý do xã hội hay những quy tắc xung quanh.
Khi thể hiện giới khác biệt so với bản dạng giới, người đó đối diện với sự mâu thuẫn nội tâm gay gắt, dai dẳng. Đây là vấn đề mà nhiều người đồng tính có thể gặp phải: sống và thể hiện theo đúng bản dạng giới mong muốn hay sống và thể hiện theo quy chuẩn mà xã hội và gia đình mong muốn.
3. Khuynh hướng tình dục (Sexual Orientation)
Khuynh hướng tình dục chỉ sự bị hấp dẫn về mặt tình cảm hoặc về mặt tình dục bởi người khác một cách lâu dài.
Khuynh hướng tình dục thường được phân loại dựa trên giới tính của những người hấp dẫn mình. Về cơ bản khuynh hướng tình dục thường được nêu lên thành ba loại: dị tính luyến ái (heterosexual), đồng tính luyến ái (homosexual) và song tính luyến ái (bisexual).
Tuy nhiên, xét trong sự đa dạng tính dục, người ta nhận thấy khuynh hướng tình dục nằm trên một thang đo liên tục từ hoàn toàn dị tính luyến ái (chỉ bị hấp dẫn bởi người khác phái) cho đến hoàn toàn đồng tính luyến ái (chỉ bị hấp dẫn bởi người cùng phái) và bao gồm vài dạng song tính luyến ái khác (bị hấp dẫn bởi cả hai phái). Một dạng khuynh hướng khác đang có xu hướng gia tăng là vô tính luyến ái (Asexual), những người có khuynh hướng này về cơ bản không bị hấp dẫn tính dục với bất kỳ ai.
Khái niệm khuynh hướng chưa xác định (questioning) được dùng để chỉ những trường hợp chưa xác định một cách rõ ràng là họ đang muốn gì, và bị hấp dẫn tình dục với giới tính nào. Đây được xem là giai đoạn tạm thời trước khi đi đến một huynh hướng có tính ổn định.
Nhiều quan điểm cho rằng, khuynh hướng tình dục sẽ xác lập và bền vững sau độ tuổi dậy thì, khi trưởng thành, khuynh hướng tình dục ít khi thay đổi. Thực tế chứng minh rằng, tất cả phương pháp từng được áp dụng nhằm thay đổi khuynh hướng tình dục của một người là không hiệu quả. Y học hiện tại chỉ can thiệp trên các trường hợp người đó không chấp nhận khuynh hướng tình dục của mình một cách tiêu cực, thậm chí tự sát. Mặt khác trong một số trường hợp, nhà xã hội hay tâm lý học đều hướng đến sự chấp nhận khuynh hướng tình dục một cách tích cực.
4. Hành vi tình dục (Sexual Activities – Sexual Behavior)
Hành vi tình dục là tập hợp rất nhiều hành vi, động thái trong đời sống tình dục của một người nhằm đạt đến sự khoái cảm và thỏa mãn tính dục cho bản thân hay cho người mình thực hiện hành vi đó. Đó có thể là hành vi tự thân như thủ dâm, tự kích dục bằng phim ảnh… hay hành vi tương tác với người khác.
Hành vi tình dục là vô cùng đa dạng, phụ thuộc vào sở thích và trải nghiệm của bản thân cũng như sự kiểm soát hành vi ở mức độ cá nhân.
Mặc dù mục đích chung nhất là hướng đến sự thỏa mãn về mặt tính dục, mỗi người đều có quyền chọn lựa cho mình hành vi tình dục mong đợi. Tuy nhiên, có những hành vi tình dục được cho là vi phạm nguyên tắc đạo đức và luật pháp (cưỡng dâm, loạn luân, quan hệ với trẻ em…) và một số được xếp vào biểu hiện tâm thần (phô dâm, nghiện tình dục, quan hệ với xác chết…).
Thông thường khuynh hướng tình dục sẽ chỉ đạo và hướng dẫn cho hành vi tình dục. Song cũng không ít trường hợp vì những yếu tố trong cuộc sống, một người có thể có hành vi tình dục khác với khuynh hướng của mình.
5. Mối liên hệ giữa các khái niệm trong bức tranh đa dạng tính dục
Các khái niệm kể trên tạo thành một chỉnh thể về yếu tố tình dục trên một cá thể, và do vậy có mối liên hệ nhất định. Tuy nhiên, chúng có sự độc lập với nhau trong quá trình hình thành và thể hiện ra bên ngoài.
Ví dụ: Bản dạng giới và thể hiện giới tính có liên quan mật thiết đến khuynh hướng tình dục nhưng đây là những khái niệm khác nhau. Sự ý thức giới tính chỉ sự ý thức của chính cá nhân đó về giới tính sinh học của họ. Sự thể hiện giới tính chỉ các điệu bộ, cử chỉ, cách cư xử của cá nhân đó còn khuynh hướng tình dục thì liên quan đến sự tưởng tượng, mong mỏi, khao khát.
Chẳng hạn một người đàn ông có giới tính sinh học là nam và ý thức mình là đàn ông (ý thức giới tính là nam giới) nhưng có điệu bộ, cử chỉ và cách cư xử như phụ nữ (thể hiện giới tính là nữ tính). Người này đồng thời cũng có thể có ham thích tình dục với phụ nữ (khuynh hướng tình dục là dị tính luyến ái). Sau cùng họ có thể thực hiện hành vi tình dục với cả nam lẫn nữ. Đồng tính luyến ái nam là một ví dụ khác. Họ là nam với đầy đủ đặc tính sinh học của nam, họ nhận diện mình là đàn ông, cư xử như nam giới, nhưng lại bị hấp dẫn tình dục và có quan hệ tình dục với các nam giới khác.
Trên đa số dân số, các yếu tố này xâu kết thành một chuỗi liên tục có tính thuận chiều: từ giới tính sinh học đến bản dạng giới và thể hiện giới, khuynh hướng tình dục hành vi tình dục. Tuy nhiên, trong sự đa dạng tính dục, các yếu tố này lại tách rời và tổ hợp thành vô vàn những dạng thức tình dục, tạo nên cho mỗi cá thể một nét riêng biệt và duy nhất trong đời sống tình dục.
Mặt khác, quan điểm "giới tính 2 giá trị" (nam và nữ) đang ngày càng cho thấy sự lạc hậu và thiếu sót. Thay vào đó, quan điểm "giới tính theo dạng băng tần liên tục" đang ngày càng cho thấy sự ưu việt của nó, bởi ở đó, sự đa dạng tính dục được chấp nhận và tôn trọng như một thực tế khách quan.
Hỏa Hồ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét