soha.vn - 16/12/2013 11:08
Cây vối có tên khoa học là Cleistocalyx operculatus, thuộc họ Sim (Myrtaceae). Ở nước ta cây vối mọc hoang hoặc trồng. Cây vối thường cao chừng 5 - 6 m, cuống lá dài 1- 1,5 cm. Phiến lá cây vối dai, cứng. Hoa vối gần như không cuống, màu lục nhạt, trắng. Quả vối hình trứng, đường kính 7 - 12 mm, có dịch. Lá, cành non và nụ vối đều có mùi thơm dễ chịu đặc biệt của vối.
Loài cây giàu dược tính
Ở nước ta, từ lâu, cây vối (lá, nụ, vỏ, rễ) được người dân dùng làm trà uống giải khát. Lá vối có tác dụng kiện tì, giúp ăn ngon, tiêu hóa tốt. Chất đắng, chát trong vối sẽ kích thích tiết nhiều dịch tiêu hóa, chất tanin bảo vệ niêm mạc ruột, tinh dầu vối có tính kháng khuẩn nhưng đặc biệt không hại vi khuẩn có ích trong ruột.
Theo tài liệu nghiên cứu của GS Đỗ Tất Lợi, lá và nụ vối có chất kháng sinh thực vật, diệt được nhiều mầm vi khuẩn gây bệnh, kể cả vi trùng Gram- và Gram+.
Theo đông y, vối có vị hơi chát, tính mát, không độc, tác dụng thanh nhiệt giải biểu, tiêu trệ, sát khuẩn. Dân gian thường dùng lá, vỏ, thân, hoa làm thuốc chữa đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy, mụn nhọt, viêm đại tràng mạn tính, lỵ trực trùng.
Nghiên cứu của Viện Đông y cho thấy nụ vối và lá vối có tác dụng kháng sinh đối các nhiều loại vi khuẩn như Gram+,Gram-, vi trùng bạch hầu..., phế cầu, Salmonella, Bacillus subtilis,... và không gây độc hại đối với cơ thể.
Cây vối có tiềm năng chữa bệnh rất cao. Nhiều nghiên cứu về dược tính của cây vối trong những năm qua cho thấy thành phần hoạt tính của nụ vối là một hợp chất polyphenol có tên là 2',4'-dihydroxy-6'-methoxy-3',5'dimethylchalcone. Chính chất này đã tạo ra hiệu ứng đảo ngược trên các tế bào ung thư đa kháng thuốc (Multidrug resistance).
Nụ vối hỗ trợ trị tiểu đường
Một nghiên cứu gây chú ý là tác dụng của nụ vối trong việc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
Kết quả nghiên cứu thực nghiệm và lâm sàng giữa Viện Dinh dưỡng quốc gia (Việt Nam) và Đại học Phụ nữ Nhật Bản đã chứng minh các hợp chất flavonoid trong chè nụ vối rất hiệu quả trong việc hỗ trợ phòng và điều trị bệnh nhân tiểu đường.
Người bệnh tiểu đường nếu uống thường xuyên chè nụ vối sẽ giúp ổn định đường huyết, giảm mỡ máu, chống ôxy hóa tế bào, bảo vệ tổn thương tế bào beta tuyến tụy, phòng ngừa đục thủy tinh thể ở người bệnh tiểu đường và giúp tăng chuyển hóa cơ bản. Điều đặc biệt là uống nụ vối không có tác dụng phụ đáng kể nên có thể uống thường xuyên.
Chính những tác dụng chữa bệnh đa dạng và hiệu quả của nụ vối, hiện nay các nhà sản xuất đã có nhiều sản phẩm về nụ vối như trà vối túi lọc, cao vối… Giá nụ vối cũng không cao, khoảng từ 100.000 - 120.000 đồng/kg, có bán ở nhiều tỉnh phía Bắc. Tại TPHCM cũng có thể mua được nụ vối ở nhiều nơi, nhiều nhất là trên đường Phạm Văn Hai (quận Tân Bình), nơi bán các đặc sản miền Bắc.
Một số phương thuốc trị liệu đơn giảm với cây vối:
Giúp giảm mỡ máu: Nụ vối 15 - 20 g, hãm lấy nước uống thay trà trong ngày hoặc nấu thành nước đặc chia 3 lần uống trong ngày. Cần uống thường xuyên mới hiệu nghiệm.
Dùng 5 loại hoa, gồm nụ vối, kim ngân hoa, hoa cúc, hoa đại, hoa mộc miên (hoa gạo), chế thành dạng trà, uống mỗi ngày, rất tốt cho cơ thể.
Trị đau bụng đi ngoài, phân sống: Lá vối 3 cái, vỏ ổi 8 g, núm quả chuối tiêu 10 g. Cùng thái nhỏ phơi khô sắc với 400 ml nước, còn 100 ml chia 2 lần uống trong ngày, dùng liền 2 - 3 ngày.
Chữa đầy bụng, không tiêu: Vỏ thân cây vối 6 - 12 g, sắc kỹ lấy nước đặc uống 2 lần trong ngày hoặc dùng nụ vối 10 - 15 g, sắc lấy nước đặc uống 3 lần trong ngày.
Chữa lở ngứa, chốc đầu: Lá vối vừa đủ nấu kỹ lấy nước để tắm, rửa nơi lở ngứa và gội đầu.
Viêm gan, vàng da: Dùng rễ vối 200 g sắc uống mỗi ngày.
Chữa viêm đại tràng mạn tính, đau bụng âm ỉ, thường xuyên đi phân sống: 200 g lá vối tươi, vò nát, dùng 2 lít nước sôi, ngâm trong 1 giờ để uống thay nước.
theo Người lao động
Nước vối giải khát cho mùa hè
Nước vối là thứ nước uống giải khát dân dã quen thuộc ở vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Nước vối có màu nâu vàng, thanh thanh, hơi đắng nhưng khi uống xong có vị ngọt đọng lại ở đầu lưỡi lại có tác dụng như một vị thuốc chữa trị rất nhiều bệnh. Người ta hay ví von nước vối như thần dược của nhà nông.
Ở quê, mảnh vườn, bờ ao, bờ sông hay bờ kênh nào cũng dễ dàng tìm được những cây vối xanh um bởi chúng thường mọc tự nhiên và cũng dễ trồng. Cây vối có hai loại, một loại lá nhỏ hơn bàn tay, giống lá cây doi, màu vàng xanh thường gọi là "vối kê" hay "vối nếp". Loại thứ hai lá to hơn, hình thoi màu xanh thẫm gọi là "vối tẻ". Hoa vối nở từng chùm, các nụ hình trụ tròn đan cài dày đặc vào nhau. Thường cứ đầu tháng năm, tháng sáu là lúc trẩy những nụ vối để pha uống giải nhiệt trong mùa hè, nếu để quá lứa nụ vối sẽ nở thành hoa trắng rồi kết thành quả màu đỏ thẫm.
 |
| Nụ vối sau khi ủ được phơi khô rồi cất đi dùng dần. |
Cây vối có thể sử dụng cả nụ và lá để uống, thứ nước được hãm có màu vàng nâu, hơi chan chát nhưng khi nước vối đọng lại ở cổ lại có vị ngọt rất dễ chịu. Nụ và lá vối được coi là đồ uống hàng ngày như trà, có thể hãm tươi hay hãm khô. Nhưng lâu nay, ông bà ta có thói quen hãm khô, vì vừa giữ được vị ngon lại để được lâu mùa này sang mùa khác.
Công đoạn từ khi trẩy vối mang về đến khi có vối để hãm uống cũng trải qua nhiều bước. Các bà, các mẹ ở quê cũng rất khéo léo trong việc ủ vối. Theo quan niệm dân gian, việc ủ vối chỉ được làm bởi tay một người, nhiều người làm vối ủ sẽ dễ bị thối và mốc, không giữ được màu và mất độ giòn và ngon.
Nụ vối và lá vối được nhặt loại bỏ những cuống già, lá úa rồi rửa sạch cho vào chum, vại hay thùng, ủ kèm lá chuối khô hoặc rơm. Trong quá trình ủ phải sấp nước đều cho vối, rồi úp sấp chum xuống mặt đất, để nơi khô thoáng. Quá trình ủ này sẽ làm cho nụ và lá vối mất chất ngái do nhựa và chất diệp lục bị phá hủy làm cho nước vối ngon, đậm đà hơn. Ủ chừng vài ngày rồi lấy nụ và lá vối ra phơi khô dưới nắng, càng hứng được nhiều nắng, nụ và lá sẽ giòn và thơm lâu. Lúc này, cành vối rụng rời khỏi nụ vối, có màu nâu xám, lá vối săn cong queo lại mang màu xanh nâu trông rất ngộ. Lúc này, các bà, các mẹ dùng sàng để phân loại nụ riêng, cọng riêng, lá riêng cất đi dùng dần.
| Nước vối dân dã chan chát khiến nhiều người "nghiện" bởi tác dụng "thần dược" của nó. |
Cách thưởng thức nước vối cũng khá đặc biệt. Nước vối không hãm vào ấm chuyên giống như hãm trà mà phải hãm vào ấm tích giữ nhiệt lâu, vối càng hãm lâu càng tiết ra chất chát tinh túy bên trong, thứ nước cốt này đặc sánh, màu vàng nâu, thậm chí đặc màu nâu đen. Nước vối phải thưởng thức khi còn nóng mới hít hà được vị thơm ngai ngái giản dị, thanh khiết. Nước vối chát chát ngọt thanh đọng lại dư vị trong miệng rất thú vị.
Nước vối dân dã chan chát mà khiến nhiều người "nghiện" bởi tác dụng "thần dược" của nó. Ngoài công hiệu giải khát trong những ngày hè nóng nực, nước vối còn có thể sử dụng quanh năm mà không hề bị mất ngủ như nước chè, lại có tác dụng làm mát và lợi tiểu, đào thải rất tốt các chất độc, cặn bã trong cơ thể. Ngoài ra, theo Đông y chất đắng trong nước vối có tác dụng kích thích giúp tiêu hóa tốt, hỗ trợ phòng và điều trị bênh tiểu đường…
Ngày nay, vối được bán rất đắt hàng ở chợ hay các siêu thị, nụ vối đắt hơn cọng và lá vối, thức uống này được nhiều người lựa chọn vừa để giải khát và để phòng bệnh rất hiệu quả.
Thu Hường
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét