So biển – Sam biển: Cần phân biệt rõ để tránh ngộ độc gây tử vong

Thời gian gần đây, nhiều trường hợp ngộ độc nặng do ăn nhầm so biển xảy ra trên địa bàn tỉnh. Mặc dù có hình dáng bên ngoài rất giống với con sam biển – một thực phẩm chế biến thành các món ăn đặc sản, bổ dưỡng phổ biến ở Quảng Ninh nhưng con so biển lại chứa độc tố tetrodotoxin cực mạnh, có khả năng gây liệt cơ hô hấp, ngưng thở và tử vong rất nhanh, hiện nay chưa có thuốc giải. Vì vậy người dân cần đặc biệt lưu ý phân biệt 2 loại động vật này, tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra.

Làm thế nào để phân biệt con Sam biển – So biển?

Để phân biệt con sam và con so, chúng ta có thể dựa vào một vài đặc điểm như sau:

• Môi trường sống
• Sam thường sống ở các dải cát có thủy triều cao 
• So thích sống ở các lạch nước ngọt.
• Hình dáng đuôi
• Đuôi con sam khi cắt ngang có tiết diện hình tam giác, 3 cạnh chụm lại kéo dài đến tận cuối đuôi, ở đỉnh tam giác có gai nhọn như lưỡi cưa (sờ thấy có góc cạnh).
• Đuôi so có tiết diện tròn hoặc bầu dục khi cắt ngang và không hề có gai nhọn (sờ thấy trơn nhẵn).
• Kích thước
• Sam trường thành dài khoảng 17 – 35cm và nặng khoảng 3,8kg, sam đực nhỏ hơn và chỉ nặng bằng nửa sam cái.
• So nhỏ hơn sam, thường dài từ 20 – 25cm và nặng dưới 1kg.
• Di chuyển
• Con sam khi di chuyển thường đi theo cặp, sam đực bám lên lưng con cái.
• So thường đi đơn lẻ, tuy nhiên vào mùa giao phối so đực và cái có thể đi cùng nhau, nên chú ý kĩ điều này.
• Độc tố
• Con Sam không chứa độc tố, có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng.
• Con So chứa độc tố Tetrodotoxin (tập trung chủ yếu ở buồng trứng) có độc tính rất mạnh, gây tác động lên thần kinh trung ương, tê liệt cơ thể, ngừng tuần hoàn. Khi ăn phải , độc tính hấp thu vào cơ thể một cách nhanh chóng, chỉ sau 30 phút đến 2 giờ sẽ phát triệu chứng ngộ độc và tử vong nếu bệnh nhân không được đưa đến bệnh viện kịp thời. Chất độc này chịu được nhiệt độ cao, dù có đun sôi, nấu chín, phơi hay sấy khô, độc tố vẫn tồn tại và đặc biệt là chưa có thuốc giải độc

Triệu chứng khi bị ngộ độc so biển

Triệu chứng bị ngộ độc do độc tố của So biển thường xuất hiện triệu chứng sau khi ăn từ 30 phút đến 60 phút:

• Cảm giác tê môi, đầu lưỡi, quanh vùng miệng và tay, chân.
• Đau bụng
• Vã mồ hôi
• Giãn đồng tử
• Tăng tiết đờm nhớt
• Nôn mửa
• Tụt huyết áp
• Trạng thái thần kinh li bì, lơ mơ, toàn thân mệt mỏi
• Co giật
• Khó thở, suy hô hấp
• Hôn mê

Xử trí ngộ độc

• Phát hiện có dấu hiệu sớm (còn tỉnh táo):
• Cần gây nôn chủ động: nôn được càng nhiều càng tốt để hạn chế chất độc có trong thực phẩm ngấm vào cơ thể, phát tán và gây hại;
• Chuyển bệnh nhân nhanh chóng đến cơ sở có điều kiện về hồi sức cấp cứu (bệnh viện).
• Điều trị: Chống rối loạn tim mạch, hô hấp, thần kinh và tiết niệu bằng dịch truyền, thuốc điều trị triệu chứng, thở ô xy, thở máy nếu suy hô hấp, máy tạo nhịp, lợi tiểu, lọc thận tùy theo biểu hiện của bệnh.

Cách phòng ngừa

• Tuyệt đối không được dùng so biển làm nguyên liệu thực phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, dù chỉ là một lần.
• Không ăn khi chưa phân biệt rõ so biển và sam biển;
• Cần loại bỏ so biển khi đánh bắt hải sản và tuyệt đối không kinh doanh so biển.
• Cảnh giác với những loại hải sản cũng chứa độc tố tetrodotoxin như: cá nóc, bạch tuộc vòng xanh, sao biển, một số loài cua, sa giông, một số loài ốc biển…
• Tăng cường giám sát, kiểm soát an toàn thực phẩm trong đánh bắt, kinh doanh và tiêu dùng thủy hải sản.
• Tập huấn, đào tạo nhân viên y tế ở các tuyến để nâng cao năng lực hệ thống y tế trong việc chẩn đoán, cấp cứu và điều trị ngộ độc thực phẩm do độc tố so biển.

Quỳnh Trang (Tổng hợp)

Nguồn:
https://suckhoequangninh.vn/so-bien-sam-bien-can-phan-biet-ro-de-tranh-ngo-doc-gay-tu-vong/

_

Xem thêm

Độc tính

Tetrodotoxins

- Độc tố tetrodotoxins C11H17O8N3: là chất độc thần kinh, rất độc, gây tử vong cao, chất này cũng được phân lập từ một số loại vi khuẩn: epiphytic bacterium, vibrio species, pseudomonas species (yasumoto 1987), ở da và nội tạng con so, kỳ nhông, bạch tuộc vòng xanh, cóc, cá nóc.

- Độc tố tetrodotoxins không phải là một protein, tan trong nước, không bị nhiệt phá hủy, khi nấu chín hay phơi khô, sấy, độc chất vẫn tồn tại (có thể bị phân hủy trong môi trường kiềm hay acid mạnh). Tetrodotoxins có tính bền vững rất cao: cho độc tố vào dung dịch HCl (acid chlohydric) 0,2 đến 0,3% sau 8 giờ mới bị phân hủy; đun sôi (100 °C) thì sau 6 giờ mới giảm được một nửa độc tính; muốn phá hủy hoàn toàn độc tính phải đun sôi ở 200 °C trong 10 phút.

- Độc tố tetrodotoxins hấp thu nhanh qua đường ruột, dạ dày trong 5-15 phút. Đỉnh cao tetrodotoxins trong máu là 20 phút và thải tiết qua nước tiểu sau 30 phút đến 3-4 giờ.

Độc tính

So là loài cực độc vì trong cơ thể có chứa độc tố tetrodotoxins rất nguy hiểm. Độc tố được tập trung chủ yếu trong buồng trứng của con so. Trong mùa sinh sản, mức độ sản sinh ra độc tố số lượng lớn. Độc tố từ buồng trứng có thể lây lan sang các bộ phận khác của so. Khi ăn phải, độc tố hấp thu vào cơ thể một cách nhanh chóng và chỉ sau 30 phút đến 2 giờ sẽ có cảm giác tê môi và đầu lưỡi, đau bụng, vã mồ hôi, giãn đồng tử, tăng tiết đàm nhớt, nôn ói, tụt huyết áp, co giật, liệt hô hấp, hôn mê và có thể tử vong nếu bệnh nhân không được đưa đến bệnh viện kịp thời.

Hiện thế giới chưa có thuốc giải độc đặc hiệu cho ngộ độc tetrodotoxins. Điều đáng nói là tetrodotoxins không bị tiêu diệt bởi nhiệt độ cao, do đó khi nấu chín, thịt So vẫn còn độc hại. Hiện nay, không có thuốc giải độc tetrodotoxins. Một vài loài hải sản khác hầu hết chứa độc tố nguy hiểm, thịt rất ngon và có giá trị dinh dưỡng cao như thịt cá nóc, bạch tuộc đốm xanh.

Phân biệt với loài sam

Đuôi sam có tiết diện hình tam giác, ba cạnh kéo dài đến tận cuối đuôi, ở đỉnh tam giác có các gai nhọn giống như lưỡi cưa. Ngược lại đuôi so có tiết diện hình tròn hoặc hình trứng, không có gai. Sam thường đi theo cặp, con đực hay bám trên lưng con cái. Tuy nhiên cần lưu ý nếu vào mùa sinh sản, không phải chỉ có Sam đi theo cặp mà so cũng rất có thể đi cặp với nhau.

So thường có kích cỡ và trọng lượng nhỏ hơn sam. Nhưng không đủ độ tin cậy nếu chúng ta chỉ phân biệt sam và so qua kích thước và trọng lượng. Để trưởng thành, sam cần thời gian khoảng 10 năm, do đó rất có thể con so sẽ bị nhầm với con sam còn non.

Triệu chứng ngộ độc

Nguyên nhân tử vong do ngộ độc so là do độc tố tetrodotoxins có trong thịt của con so, triệu chứng là gây liệt cơ hô hấp và hạ huyết áp. Lượng độc tố tetrodotoxins trong 100 gam thịt, trứng so đủ gây tử vong 1 người. Đặc điểm của ngộ độc so là thời gian ủ bệnh rất ngắn, diễn biến nhanh, mức độ nặng tùy thuộc vào lượng thức ăn mà nạn nhân tiêu thụ. Nếu thời gian ủ bệnh kéo dài thì tình trạng ngộ độc lại nhẹ, hiếm khi tử vong.

Biểu hiện quan trọng nhất là ở giai đoạn sau khi ăn 20 phút đến 3 giờ, môi và lưỡi hơi bị tê. Tiếp đó là các ngón tay bị tê cứng có thể kèm theo đau đầu, đau bụng đôi khi kèm theo nôn mửa. Sau đó là tê liệt vận động, ngồi khó khăn, tê liệt tri giác, nói khó khăn, khó thở, huyết áp tụt nhanh rồi rơi vào trạng thái mất ý thức và tắt thở nhanh sau đó.

Nguồn: Con So

 https://vi.wikipedia.org/wiki/So?wprov=sfla1