Omega-3 là chất béo có lợi
Bác sĩ có thể khuyên bạn nên hạn chế chất béo, nhưng không phải tất cả các chất béo đều không có lợi cho sức khỏe. Axit béo Omega-3 có thể có rất nhiều lợi ích to lớn. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy Omega-3 giúp làm giảm nguy cơ bệnh tim, đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu của quốc gia. Chúng cũng có thể giúp bảo vệ khỏi các triệu chứng trầm cảm, suy giảm trí nhớ, ung thư, và viêm khớp. Omega-3 có nhiều trong cá hồi, củ, rau xanh rậm lá, và nhiều thứ khác nữa – nhưng các lợi ích sức khỏe có thể khác nhau đáng kể so từ nguồn này với nguồn khác.
Chữ cái trong Omega-3
Có nhiều loại axít béo Omega-3. DHA and EPA có trong cá, và có nhiều lợi ích sức khỏe rõ rệt nhất. Một loại axít béo khác có tên là ALA có trong dầu thực vật, hạt lanh, hồ đào, và những loại rau rậm lá đậm màu như cải bina. Cơ thể chuyển hoá một lượng nhỏ ALA thành EPA và DHA, và ALA cũng có một số lợi ích sức khỏe riêng.
Omega-3 chống lại bệnh tật như thế nào
Người ta cho rằng các axit béo Omega-3 có thể giúp chống lại bệnh tật bằng cách làm giảm viêm ở mạch máu, giảm viêm ở khớp, và những nơi khác trên cơ thể. Chúng còn làm giảm nguy cơ xảy ra nhịp tim bất thường, làm giảm nồng độ chất béo không có lợi trong máu, và làm chậm tốc độ tăng sinh mảng bám trong mạch máu. Cơ thể chúng ta không thể sản sinh các Omega-3, vì vậy chúng ta phải hấp thụ các axit béo này qua chế độ dinh dưỡng của mình.
Omega-3 và tử vong do tim mạch
Nếu trước đây bạn đã từng bị đau tim thì các axit béo Omega-3 có thể giúp làm giảm nguy cơ tử vong do tim mạch. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh nhân đau tim và đột tử ở người sống sót sau bệnh đau tim có tăng cường hàm lượng các Omega-3 đã giảm. Kết quả này bao gồm những người có bổ sung dầu cá và những người thường xuyên ăn cá béo, như là cá hồi hoặc cá hồi vùng Ngũ đại hồ.
Omega-3 và chứng loạn nhịp tim
Các Omega-3 có vẻ như có ảnh hưởng làm ổn định tim mạch. Chúng có thể làm chậm nhịp tim và làm giảm nguy cơ loạn nhịp tim hiểm nghèo hoặc nhịp tim bất thường. Một số nguồn cung cấp các Omega-3 thường thấy là cá, hồ đào, bông cải xanh, và edamame (đậu tương được nấu chín tới; đậu tương luộc), đậu nành xanh thường được hấp và ăn luôn cả vỏ.
Omega-3 và li-pít trung tính
Các Omega-3 có thể làm giảm nồng độ li-pít trung tính, đây là một loại mỡ trong máu liên quan đến bệnh tim. Các li-pít trung tính đọng lại trong máu và trong các tế bào mỡ của cơ thể (được minh hoạ dưới đây). Tiếc là, Omega-3 làm tăng nồng độ cholesterol – cả cholesterol "có lợi" (HDL) lẫn cholesterol "có hại" (LDL). Người có nồng độ li-pít trung tính cao bên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng Omega-3. Ăn nhiều cá giàu Omega-3 thường là an toàn, không có vấn đề gì.
Omega-3 và chứng cao huyết áp
Người ta đã tìm ra bằng chứng rõ ràng là các Omega-3 có thể làm hạ huyết áp. Mặc dù vậy, ảnh hưởng của chúng không nhiều. Nếu bạn bị cao huyết áp thì việc ăn cá kèm thêm thay đổi một số chế độ dinh dưỡng và sử dụng thuốc khác, theo khuyến nghị của bác sĩ có thể rất có lợi. Thay các loại thịt đỏ bằng cá trong một số bữa ăn cũng là một biện pháp. Nhưng tốt nhất là bạn nên tránh ăn cá mặn, chẳng hạn như cá hồi xông khói.
Omega-3 và chứng đột quỵ
Bằng chứng liệu Omega-3 có thể giúp ngăn ngừa đột quỵ hay không vẫn còn chưa rõ. Omega-3 làm hạn chế tăng sinh mảng bám bên trong mạch máu và có tác dụng chống đông tụ máu, vì vậy nó có thể giúp ngăn ngừa chứng đột quỵ do thiếu máu, đây là loại đột quỵ gây ra do nghẽn hoặc tắc động mạch. Việc bổ sung Omega-3 ở liều rất cao có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ xuất huyết, đây là loại đột quỵ ít thấy hơn liên quan đến chứng xuất huyết não.
Omega-3 và bệnh viêm khớp kinh niên
Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy Omega-3 có thể làm giảm các triệu chứng chẳng hạn như đau khớp và cứng khớp ở người bị viêm khớp kinh niên. Chế độ dinh dưỡng giàu Omega-3 cũng có thể làm tăng công hiệu của thuốc kháng viêm.
Omega-3 và chứng bệnh trầm cảm
Các axit béo Omega-3 có thể giúp làm dịu chứng rối loạn tâm trạng và làm cho thuốc chống trầm cảm công hiệu hơn. Tuy nhiên, từ trước đến nay nhiều cuộc nghiên cứu vẫn chưa có kết quả rõ ràng. Các quốc gia có chế độ dinh dưỡng điển hình giàu Omega-3 hơn có tỉ lệ người mắc bệnh trầm cảm ít hơn. Mặc dù cần phải nghiên cứu thêm nhưng bằng chứng từ trước đến giờ vẫn đang rất khả quan.
Omega-3 và chứng rối loạn khả năng tập trung (ADHD)
Một số nghiên cứu cho biết bổ sung Omega-3 có thể làm giảm các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Chúng ta đã biết là Omega-3 rất quan trọng đối với sự phát triển và chức năng của não. Mặc dù bằng chứng chưa thuyết phục được và việc bổ sung chế độ dinh dưỡng không phải là thuốc tiên đối với chứng ADHD, nhưng Omega-3 có thể cung cấp thêm một số lợi ích cho phương pháp điều trị truyền thống.
Omega-3 và chứng suy giảm trí nhớ
Người ta vẫn chưa quyết định, nhưng có một số bằng chứng cho thấy Omega-3 có thể bảo vệ khỏi chứng suy giảm trí nhớ và cải thiện chức năng tâm thần. Kết quả của một nghiên cứu cho thấy nguy cơ phát triển bệnh An-dai-mơ ở người già có chế độ dinh dưỡng giàu axit béo Omega-3 đã giảm. Cần nghiên cứu thêm để xác định mối tương quan này.
Omega-3 và chứng bệnh ung thư
Omega-3 có thể giúp làm giảm nguy cơ ung thư ruột kết, ung thư vú, và ung thư tuyến tiền liệt cấp độ cao, nhưng cần phải nghiên cứu thêm nữa. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyến nghị chế độ dinh dưỡng nên bao gồm cá, nhưng tổ chức này lại không tiếp tục xác nhận việc bổ sung Omega-3 có thể phòng ngừa ung thư nữa.
Omega-3 và trẻ nhỏ
Bạn nên thận trọng với những lời hứa rằng Omega-3 có thể "làm bổ não" cho trẻ em. Ủy Ban Thương mại Liên bang yêu cầu các công ty hãy ngưng khẳng định điều đó trừ phi họ có thể chứng minh được một cách khoa học. Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ cũng khuyến nghị trẻ em nên ăn nhiều cá, miễn là không rắc bánh mì vụn vào và chiên. Bác sĩ nhi khoa cũng cảnh báo không nên sử dụng các loại cá có hàm lượng thuỷ ngân cao, chẳng hạn như cá mập, cá lưỡi kiếm, cá thu vạch, và cá đầu vuông (cá đổng quéo, cá nàng đào).
Nguồn cung cấp Omega-3 từ cá
Cá là nguồn cung cấp các axít béo Omega-3 dồi dào nhất, mặc dù một số loại cá chứa hàm lượng Omega-3 cao hơn một số loại cá khác. Cá hồi, cá thu, cá trích, cá hồi vùng Ngũ đại hồ, cá mòi, cá cơm, và cá ngừ là những lựa chọn hàng đầu. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo nên ăn ít nhất hai lần cá mỗi tuần
Omega-3 và cá ngừ
Cá ngừ là món truyền thống trong chạn thức ăn của nhiều người có thể là nguồn cung cấp Omega-3 dồi dào. Cá ngừ Albacore chứa hàm lượng Omega-3 cao hơn cá ngừ trắng đóng hộp, nhưng cũng có hàm lượng nhiễm thuỷ ngân cao hơn. Hàm lượng Omega-3 trong miếng thịt cá ngừ tươi không giống nhau, tuỳ thuộc vào từng loại một.
Mối nguy hiểm của cá nhiễm bẩn
Đối với hầu hết mọi người thì thuỷ ngân trong cá không phải là mối lo ngại gì đến sức khỏe. Nhưng tổ chức FDA đã đưa ra lời khuyên cho thai phụ, bà mẹ đang cho con bú, và trẻ nhỏ như sau:
* Hạn chế ăn cá ngừ Albacore.
* Hạn chế ăn cá chứa thuỷ ngân.
* Tránh ăn cá mập, cá lưỡi kiếm, cá thu vạch, cá đầu vuông (cá đổng quéo, cá nàng đào).
* Nên bỏ da và mỡ trước khi nấu cá.
Bổ sung Omega-3
Nếu không thích ăn cá thì bạn có thể bổ sung Omega-3. Người bị bệnh tim mạch được khuyến nghị mỗi ngày nên sử dụng 1 gram. Hàm lượng Omega-3 cao có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết và có thể cản trở một số thuốc. Dầu cá cũng có thể làm mất vitamin E, vì vậy một số thuốc bổ sung có chứa vitamin E. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi bổ sung Omega-3 nhé.
Omega-3 cho người ăn chay
Nếu không ăn cá hoặc dầu cá thì bạn có thể bổ sung DHA từ tảo. Về mặt thương mại thì tảo thường được cho là an toàn, mặc dù tảo lam dại có thể chứa chất độc. Người ăn chay cũng có thể bổ sung Omega-3 ALA từ thức ăn chẳng hạn như dầu cải, hạt lanh, hồ đào, bông cải xanh, và cải bina – hoặc những sản phẩm tăng cường Omega-3.
Tránh quảng cáo thổi phồng Omega-3
Nhiều thực phẩm hiện giờ tự hào rằng đã bổ sung thêm Omega-3 để hỗ trợ nhiều mặt sức khỏe. Nhưng bạn nên biết là hàm lượng Omega-3 trong những sản phẩm đó có thể rất ít. Chúng có thể chứa dạng Omega-3 ALA, không có lợi ích sức khỏe tương đương như EPA và DHA. Để có được liều lượng Omega-3 thích hợp thì việc bổ sung dầu cá có thể đáng tin cậy hơn.
Omega 6: Một chất béo có lợi cho sức khỏe khác
Có một loại chất béo có lợi cho sức khỏe khác đó là Omega-6. Kết quả nghiên cứu cho biết loại chất béo này có thể bảo vệ khỏi bệnh tim, nhất là khi ăn thay cho các chất béo ít có lợi hơn. Tổ chức AHA khuyến nghị nên bổ sung 10% tổng ca-lo hàng ngày của bạn từ các chất béo Omega-6, có trong dầu thực vật và đậu. Và một số tin vui hiện giờ cho thấy hầu hết chế độ dinh dưỡng của người Mỹ đều đã chứa đủ hàm lượng Omega-6, nhờ dầu ăn và dầu giấm.