Gia đình xin đưa bệnh nhân về chờ chết, bác sĩ năn nỉ giữ lại cứu sống
Đối mặt với tình trạng nặng và tiên lượng xấu của con trai, người mẹ trẻ cùng gia đình rất suy sụp, bi quan và nhất quyết từ chối điều trị hóa chất để đưa con về quê.
Bé trai N.V.P, 20 tháng tuổi, được chuyển từ bệnh viện địa phương ở Nghệ An đến Trung tâm Ung thư, Bệnh viện Nhi Trung ương ngày 14/2. Lúc này, bé được chẩn đoán có khối u ở thận bên trái.
Tuy nhiên, theo kết quả thăm khám, thực hiện các xét nghiệm tại Bệnh viện Nhi Trung ương, bé lại được chẩn đoán theo dõi u nguyên bào thận. Chưa hết, tình trạng của bé rất phức tạp, do huyết khối lớn di động theo dòng máu, có thể đè vào van ba lá gây cản trở tuần hoàn. Đồng thời, các cục huyết khối nhỏ có thể di chuyển gây tắc động mạch phổi, dẫn đến nguy cơ ngừng tim đột ngột và tử vong rất cao.
Đối mặt với tình trạng nặng và tiên lượng xấu của trẻ, gia đình rất suy sụp, bi quan và nhất quyết từ chối điều trị hóa chất để đưa con về quê. Tuy nhiên, các bác sĩ Trung tâm Ung thư đã động viên, thuyết phục, thậm chí "năn nỉ" gia đình ở lại điều trị vì hy vọng trẻ khỏi bệnh rất cao.
Đó là bởi cách đây 10 năm, Bệnh viện Nhi Trung ương từng cứu sống ca bệnh u thận huyết khối tĩnh mạch chủ dưới và nhĩ phải tương tự bé P.
Sau 2 tuần đầu điều trị hóa chất, kích thước huyết khối tại nhĩ phải tăng lên gấp đôi. Một buổi hội chẩn cấp bệnh viện vào cuối tháng 2 đã diễn ra với sự tham gia của các chuyên gia: Ung thư, ngoại tim mạch, ngoại tiết niệu, gây mê hồi sức tim mạch, ngoại gan - mật - tụy, chẩn đoán hình ảnh, điện quang can thiệp, giải phẫu bệnh.
Các thầy thuốc quyết định sẽ phẫu thuật sớm cho trẻ ngay ngày hôm sau.
Song, một lần nữa ca bệnh lại có thêm thách thức. Khi đánh giá lại trước phẫu thuật, trẻ sốt cao và nổi nốt phỏng trên da. Kết quả khám lâm sàng, xét nghiệm và chẩn đoán có biểu hiện của bệnh thủy đậu, giảm bạch cầu hạt trên da.
Buổi hội chẩn cấp bệnh viện lần thứ hai tiếp tục được tổ chức, do trực tiếp PGS.TS Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, chỉ đạo. Các chuyên gia quyết định tạm dừng phẫu thuật để điều trị nội khoa, ổn định tình trạng thủy đậu, giảm bạch cầu hạt, nhằm đảm bảo an toàn nhất cho bệnh nhi.
Song song với đó, trẻ được chuyển đến Khoa Điều trị tích cực Ngoại Tim mạch thuộc Trung tâm Tim mạch, nằm phòng cách ly ở ngay cạnh phòng mổ tránh lây nhiễm thủy đậu cho bệnh nhi khác và điều trị tích cực sốt giảm bạch cầu hạt.
Thành viên nhóm hội chẩn theo dõi sát diễn biến của trẻ và sẵn sàng phẫu thuật cấp cứu bất kỳ thời điểm nào khi trẻ có dấu hiệu trở nặng.
Sau 10 ngày điều trị thuốc tăng cường miễn dịch, kháng virus, kháng sinh phối hợp, thuốc chống đông và các biện pháp tích cực, toàn trạng bé N.V.P đã được cải thiện.
Tại cuộc hội chẩn cấp bệnh viện lần thứ 3, quyết định khẩn trương phẫu thuật cho trẻ ngay trong ngày 10/3 được đưa ra.
Ca mổ diễn ra trong 6 giờ đồng hồ. Đầu tiên, ê-kíp thầy thuốc ngoại tiết niệu cắt khối u thận bên trái, sau đó nhóm bác sĩ ngoại gan - mật - tụy bộc lộ tĩnh mạch chủ dưới, để các chuyên gia ngoại tim mạch thực hiện loại bỏ huyết khối ở tĩnh mạch chủ dưới và nhĩ phải.
Sau 6 giờ, ca phẫu thuật đã thành công tốt đẹp trong sự vui mừng của cả ê-kíp, khối u thận trái được cắt bỏ, huyết khối trong tĩnh mạch chủ dưới và nhĩ phải được loại bỏ hoàn toàn, tĩnh mạch chủ dưới được bảo tồn.
Kết thúc ca phẫu thuật, bé N.V.P được chuyển về Khoa Điều trị tích cực Ngoại Tim mạch để thở máy, sử dụng thuốc chống đông dự phòng huyết khối, đảm bảo các chức năng sống và kiểm soát nhiễm khuẩn chặt chẽ.
Chia sẻ về kế hoạch điều trị tiếp theo cho trẻ, Tiến sĩ, bác sĩ Bùi Ngọc Lan, Giám đốc Trung tâm Ung thư cho biết, kết quả giải phẫu bệnh cho thấy khối u của bé P. là u nguyên bào thận tuýp thoái triển, giai đoạn 3. Tế bào u hoại tử 99% và bệnh có tiên lượng tốt.
"Trẻ sẽ chỉ cần hóa trị liệu với 2 thuốc, phối hợp với thuốc chống đông, không phải xạ trị. Nếu trẻ đáp ứng tốt với phương pháp điều trị, khả năng sẽ khỏi bệnh hoàn toàn", bác sĩ Lan chia sẻ.
10 ngày sau ca mổ căng thẳng, gia đình bé P. có quyền hy vọng vào tương lai tươi sáng, khỏe mạnh hơn cho cậu bé gần 2 tuổi. Các bác sĩ đánh giá, ca mổ thành công cũng mở ra cánh cửa niềm tin cho bệnh nhi mắc khối u phức tạp.
Đắn đo 'tiếp tục điều trị hay trả bệnh nhân về chờ chết'
Hà NộiBiết tiên lượng của con trai mắc ung thư máu giai đoạn cuối "lành ít dữ nhiều", gia đình xin đưa về chờ chết, dù bác sĩ khuyên nên ở lại viện chăm sóc giảm nhẹ.
Đêm muộn, bác sĩ Nguyễn Vũ Bảo Anh, Trưởng Khoa Hồi sức Cấp cứu, Viện Huyết học truyền máu Trung ương, vẫn nghiên cứu bệnh án của bệnh nhân này để sáng hôm sau hội chẩn. Nam thanh niên 30 tuổi, mắc ung thư máu cấp dòng lympho, ác tính, kháng thuốc, không đáp ứng điều trị.
Thời gian đầu truyền hóa chất, người bệnh bị sốt, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi... nhưng đều vượt qua. Bệnh thuyên giảm khoảng 80%, bệnh nhân vui mừng, nghĩ đến tương lai sẽ cưới vợ, sinh con. Sau đợt thứ 5, sức khỏe người đàn ông đột ngột diễn biến xấu, tế bào ung thư bạch cầu phát triển nhanh. Bác sĩ đã thay đổi phác đồ hóa trị mạnh hơn kết hợp thuốc mới nhưng người bệnh gần như không đáp ứng.
"Tiên lượng bệnh rất nặng, số lượng tế bào ung thư trong máu rất cao, thiếu máu, giảm tiểu cầu, có khối u trong lồng ngực", bác sĩ Anh chia sẻ.
Đắn đo vài giờ, bác sĩ quyết định gặp gia đình người bệnh, cho biết con họ khó đáp ứng hóa trị liều cao, đề xuất chăm sóc giảm nhẹ giúp những năm tháng cuối đời chất lượng. Đáp lại, gia đình xin đưa con trai về nhà chờ chết, lý do kinh tế eo hẹp và "không hy vọng ở việc chăm sóc giảm nhẹ".
Lời đề nghị đặt bác sĩ vào tình huống khó xử, không biết nên đồng thuận hay thuyết phục gia đình cho bệnh nhân ở lại. Nhìn người đàn ông chằng chịt dây rợ, song ánh mắt vẫn bộc lộ khát khao sống, bác sĩ không thể thản nhiên nói "trả về". Mong muốn của chuyên gia là người bệnh được chăm sóc tốt nhất, để nỗi đau không "đục khoét, tàn phá" cơ thể và tinh thần anh.
"Cuối cùng, tôi chỉ biết nói trung thực mọi thông tin, quyền quyết định thuộc về gia đình và người bệnh", anh Anh nói.
Trường hợp khác, nam 76 tuổi, mắc ung thư thể hiếm với 5 khối u chằng chịt trong ổ bụng, kèm nhiều bệnh nền. Ở bệnh nhân này, khối u dính vào các tạng của cơ thể, nhất là dạ dày, trực tràng, ăn vào bàng quang, lá lách, sự sống mong manh. Ban đầu, gia đình từ chối phẫu thuật, xin đưa bệnh nhân về nhà. Tuy nhiên, các chuyên gia quyết định phẫu thuật, xử lý triệt để khối u.
Bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K (Hà Nội), cho biết lúc này buộc phải làm trái ý gia đình, bởi việc phẫu thuật lúc này đóng vai trò sống còn với sinh mạng người bệnh. "Nếu không, khối u sẽ bùng lên mạnh mẽ, nguy cơ nhiễm trùng cao, rút ngắn thời gian sống", bác sĩ nói. May mắn, ca phẫu thuật suôn sẻ, bệnh nhân qua nguy kịch.
Sự giúp đỡ, động viên từ người thân, bác sĩ giúp bệnh nhân bình tâm hơn. Ảnh: Science Source
Bác sĩ Nguyễn Văn Thanh, Bộ môn Nội tổng hợp, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết một trong những khó khăn nhất của quá trình hành nghề là tiếp tục điều trị hay "trả về" các bệnh nhân nặng. Lẽ thường, tâm lý người bệnh và gia đình khi đến bệnh viện là "trăm sự nhờ bác sĩ" hay "bác sĩ cứ chọn phương án tốt nhất cho tôi/người nhà tôi". Mang trên vai sứ mệnh cứu người, nhân viên y tế cũng mong muốn mọi người được chữa khỏi bệnh, sớm xuất viện.
Tuy nhiên, "sức người có hạn, đôi khi chúng tôi cũng phải đầu hàng trước bệnh tật", ông Thanh nói, thêm rằng các bệnh lý ngày càng phức tạp, đặc biệt là bệnh chuyển hóa, không lây nhiễm..., kéo theo nhiều biến chứng ở các cơ quan trong cơ thể, đòi hỏi phải tiếp cận đa ngành, đa chuyên khoa, chi phí điều trị rất cao trong khi BHYT không hỗ trợ toàn bộ.
"Mỗi khi có người bệnh nhân xin về - tức bệnh nặng không thể cứu chữa, chúng tôi không tránh khỏi cảm giác đau xót, bất lực", ông Thanh nói, cho biết thêm với những người không may tử vong ở bệnh viện, hoặc gia đình kiên quyết xin điều trị đến cùng và chỉ buông tay khi người bệnh tử vong càng khiến tâm trạng bác sĩ day dứt.
Đây là trạng thái được y văn gọi tên bất lực tập nhiễm (Learned Helplessness), xảy ra khi ai đó liên tục phải đối mặt với một tình huống tiêu cực, không thể kiểm soát được ngay cả khi họ có thể. Với bác sĩ, việc cống hiến mọi nguồn lực cho bệnh nhân nhưng kết quả không như mong đợi cũng khiến họ cảm thấy thất bại, kiệt sức, tê liệt. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến stress mãn tính hoặc trầm cảm ở nhân viên y tế, không chỉ ảnh hưởng cá nhân người mắc, mà còn tác động tiêu cực đến việc khám chữa.
Do đó, để ngăn ngừa hội chứng này, bác sĩ Thanh luôn ý thức cần gác lại cảm xúc cá nhân; đưa ra các thông tin chính xác, trung thực; đứng trên lập trường của người bệnh và gia đình để khuyên nhủ. "Tức là chúng tôi sẽ luôn đưa ra phương án tốt nhất cho bệnh nhân, còn quyết định về hay ở lại, có điều trị hay không, sẽ thuộc về họ", bác sĩ nói.
Với bác sĩ Anh, vai trò của nhân viên y tế là cứu sống và chữa khỏi bệnh tật. Trường hợp bệnh nhân nặng, anh luôn cố gắng trao đổi kỹ với người nhà, thống nhất cách thức truyền đạt lại những thông tin này cho người bệnh, nỗ lực giảm nhẹ nỗi đau cho họ.
"Giúp một người được sống những ngày cuối cùng trong bình an và ra đi thanh thản là việc không dễ dàng. Nhưng dù kết quả có như nào, tôi vẫn luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình chăm sóc cho bệnh nhân tốt nhất có thể", anh chia sẻ.
Quỳnh Chi - Thùy An
Bác sĩ giằng xé khi phải báo tin bệnh nhân tử vong đột ngột
Giữa trưa, chiếc ôtô đỗ gấp trước cửa Khoa cấp cứu, Bệnh viện 103 (Hà Nội), bên trong chở người đàn ông 30 tuổi, mạng sống như sợi chỉ mành sau cơn đau đầu.
"Một giây lúc này còn quý hơn vàng, phải phối hợp cấp cứu nhanh nhất có thể", TS. BS Đỗ Đức Thuần, phó Chủ nhiệm Khoa Đột quỵ, Bệnh viện Quân Y 103, nhớ lại, ngày 24/4.
Bệnh nhân nam 30 tuổi, nhập viện khi hôn mê, mất ý thức. Trước đó, anh cùng vợ đi tập lái xe ô tô, đột ngột lên cơn đau đầu nhưng cố gắng gượng. Một lúc sau, anh tiếp tục đau đầu dữ dội rồi hôn mê, được đưa vào viện cấp cứu trong cơn hoảng loạn của người vợ.
Theo bác sĩ Thuần, bệnh nhân bị đau đầu do vỡ túi phình mạch dẫn đến đột quỵ, tiên lượng "lành ít, dữ nhiều". Hít một hơi thật sâu, anh quyết định ra gặp người vợ, nói tình trạng bệnh nhân rất nặng song các bác sĩ đang dồn lực cứu chữa, kể cả khi phần trăm thành công thấp.
Đây là kỹ năng bác sĩ Thuần được trang bị trong những tình huống phải báo tin về cái chết đột ngột cho người nhà bệnh nhân. Theo đó, phản ứng của người thân trước tin tức này thường rất dữ dội, trải qua các cung bậc như sốc, tức giận, hối hận dày vò... nên các nhân viên y tế phải chuẩn bị nhiều kịch bản khác nhau. Một trong những liệu pháp xoa dịu thần kinh và chuẩn bị cho người nhà đón nhận tin xấu là thông báo cho họ biết những nỗ lực của bác sĩ đang thực hiện để cứu mạng nạn nhân, dù hy vọng mong manh.
Mặt khác, trong cuộc trò chuyện ngắn ngủi, bác sĩ Thuần cố gắng giải thích tình trạng người bệnh và những lý do có thể khiến tiên lượng sống đột ngột xấu đi. "Điều này sẽ giúp người nhà tin tưởng hơn vào công việc cứu chữa của chúng tôi, đồng thời tạo cảm giác tin cậy giữa bác sĩ và gia đình", anh Thuần nói.
Cuộc chiến giằng co hơn một tiếng đồng hồ, bệnh nhân không qua khỏi. "Phải báo tin dữ cho người nhà bệnh nhân như thế nào đây?", là câu hỏi bác sĩ Thuần nhiều lần không thể tìm đáp án bởi mỗi gia đình lại có một hoàn cảnh khác nhau. Bệnh nhân trên tuổi đời còn trẻ, từ lúc nhập viện đến khi tử vong chỉ trong ba tiếng, người vợ lại đang suy sụp khi chứng kiến chồng đổ gục.
"Là một bác sĩ, tôi thất vọng và day dứt vì không cứu được bệnh nhân. Là một con người, tôi không thể thản nhiên trước nỗi đau của gia đình người bệnh", anh Thuần cho hay.
Cuối cùng, bác sĩ quyết định bước ra, thông báo cho người vợ rằng "chồng chị đã qua đời dù nhân viên y tế đã nỗ lực hết sức". Việc được chuẩn bị trước tâm lý dường như đã ngăn người vợ rơi vào tình huống kích động, khóc lóc hoặc la hét. Chị gắng gượng bám vào bác sĩ, xin được vào phòng hồi sức (ICU) nhìn mặt bạn đời lần cuối.
Bác sĩ Thuần đang thực hiện can thiệp mạch máu não cho bệnh nhân đột quỵ. Ảnh:Thùy An
Ngoài trường hợp tử vong sau khi vào viện, nhiều bệnh nhân có tiên lượng khả quan đột ngột trở nặng cũng khiến các bác sĩ khó xoa dịu ngay tâm lý người nhà. Như người đàn ông 35 tuổi, cấp cứu tại Bệnh viện Quân y 175 (TP HCM) do nhồi máu não cấp, đã can thiệp mạch loại bỏ cục máu đông, tiên lượng tiến triển khả quan. Đến ngày 8, bệnh nhân xuất hiện bất thường về mạch, huyết áp, nhịp thở sau đó trụy tim mạch và tử vong. Nguyên nhân do phù não ác tính xuất hiện muộn gây đè đẩy các vùng não điều khiển tim mạch và hô hấp.
Biết tin, bác sĩ Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Chủ nhiệm Khoa Nội Thần kinh, lặng người, bởi kíp đã theo dõi bệnh nhân rất chặt chẽ vẫn không thể kiểm soát được tình trạng bất ngờ này. Ngoài ra, đây là giai đoạn mà đa số bệnh nhân đột quỵ nhồi máu được xem là tạm thời ổn định.
"Thật khó để xoa dịu nỗi đau này, song chúng tôi cố gắng dành thời gian giải thích cặn kẽ về bệnh tình, lắng nghe những chia sẻ của gia đình để động viên họ nhiều nhất", bác sĩ nói.
Nhiều năm làm nghề, số lần bác sĩ Nghĩa phải đối mặt với cái chết đột ngột của bệnh nhân nhiều không kể xiết, đặc biệt ở những khoa "đầu sóng, ngọn gió" như cấp cứu. Ngoài kỹ năng chuyên môn, anh phải học cách thông báo tin dữ cho người nhà. Lúc này, anh tự nhủ phải gác buồn bã, tìm không gian phù hợp để trao đổi và phân tích với người nhà, giảm nhẹ đau đớn của họ.
"Mất mát là điều khó tránh khỏi, song giảm nhẹ phần nào thì nhân đạo thêm phần đó", bác sĩ nói.
Bệnh nhân được khảo sát, điều trị đau sau đột quỵ với máy từ trường xuyên sọ tại Đơn vị Sinh lý Thần kinh Lâm sàng, Bệnh viện Quân y 175. Ảnh: Chính Trần
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) định nghĩa cái chết đột ngột (Sudden Death), là cái chết không do bạo lực và không giải thích được, xảy ra trong vòng 24 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Một số tài liệu khác định nghĩa cái chết đột ngột bao gồm cả cái chết dưới một giờ hoặc 6 giờ, nguyên nhân do đột tử tim hoặc đột quỵ não, được bác sĩ nỗ lực cứu chữa nhưng bất thành.
Bác sĩ Trần Quang Thắng, Trưởng khoa Cấp cứu và Đột quỵ, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cho biết khi cái chết xảy ra bất ngờ và đột ngột, người thân rất khó chống chọi với tin dữ. Họ không tin sự thật người thân yêu đã ra đi, tâm lý trở nên rất nhạy cảm, dễ xúc động và dễ bị kích động. Nhiều người còn có xu hướng tức giận, đập phá, chửi bới, thậm chí tìm cách tự vẫn. Trong tình huống này, nếu đội ngũ chăm sóc sức khỏe không có kỹ năng thông báo, thiếu lòng trắc ẩn và cảm thông, nguy cơ gây phản ứng đau buồn dữ dội kèm sự tức giận, bạo lực hướng đến nhân viên bệnh viện.
Do đó, tất cả y bác sĩ được đào tạo phải giải thích từng bước, bắt đầu từ nguyên nhân, tiên lượng, nguy cơ gặp phải. Khi bệnh nhân nặng, nguy cơ tử vong, bác sĩ sẽ thông báo đến người nhà sớm để mọi người chuẩn bị tâm lý. Thông thường, bác sĩ chọn trao đổi với người có tinh thần vững vàng hơn hoặc thông báo với tất cả người thân có mặt để mọi người động viên lẫn nhau.
Trường hợp người nhà bị sốc, khóc, la hét hoặc ngất, y bác sĩ sẽ hỗ trợ về mặt y tế, đồng thời an ủi rằng "cả bác sĩ lẫn gia đình đã cố gắng hết sức cứu chữa người bệnh", tránh để họ mang cảm giác tội lỗi hoặc tự trách mình. Trong một số tình huống, bác sĩ không trả lời hoặc tranh cãi với người thân nếu họ đổ lỗi hoặc dèm pha về bệnh viện, bởi đây là cảm xúc bộc phát trong lúc đau buồn, ông Thắng nói.
Cuối cùng, người nhà thường đề nghị được xem mặt người đã mất. "Đây là một thời khắc rất khó khăn, song các nhân viên y tế luôn chuẩn bị tốt nhất để gia đình đạt nguyện vọng", bác sĩ nói. Khi ấy, người bệnh được thay quần áo mới, giường ICU dọn gọn gàng, các thiết bị hỗ trợ sự sống như ống nội khí quản, máy thở, máy theo dõi nhịp tim ngắt để trả lại không gian bình yên cho giây phút tiễn biệt.
Thùy An
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét